„Sztuka i metafizyka. Postawy i strategie lat 2000–2020” w Galerii Podbrzezie

Wystawa obejmuje szeroki przegląd postaw artystów wobec potrzeb oraz intuicji metafizycznych i religijnych. Dotyka obszaru charakterystycznego dla naszej kultury, bez wątpienia wyróżniającego krajowy dyskurs na tle sztuki europejskiej i światowej. Obszaru jednocześnie niezwykle wrażliwego, obejmującego płaszczyznę najostrzejszego dziś podziału społecznego w Polsce. W wystawie biorą udział artyści wielu opcji światopoglądowych, reprezentujący różne taktyki i media artystyczne, aktywni w polskim obiegu ostatnich dwóch dekad. Obok głośnych dzieł minionego dwudziestolecia, stanowiących swoiste kamienie milowe tego okresu, wystawa pokazuje również wybór prac mniej znanych, jednak reprezentujących istotne tendencje sztuki wyrastającej z inspiracji pozaempirycznych.

widok wystawy „Sztuka i metafizyka. Postawy i strategie lat 2000–2020”, fot. Andrzej Najder

widok wystawy „Sztuka i metafizyka. Postawy i strategie lat 2000–2020”

Sztuka i metafizyka. Postawy i strategie lat 2000–2020, widok wystawy

Sztuka i metafizyka. Postawy i strategie lat 2000–2020, widok wystawy

widok wystawy „Sztuka i metafizyka. Postawy i strategie lat 2000–2020”, fot. Andrzej Najder

Sztuka i metafizyka. Postawy i strategie lat 2000–2020, widok wystawy

Ekspozycja zorganizowana jest wokół umownego podziału na trzy główne strefy: strefę relacjonującą postawy krytyczne wobec pojęć metafizycznych i przejawów religijności związaną z wrażliwością lewicową, strefę „centrum” obejmującą postawy bezstronnie konstatujące złożoność natury rzeczywistości i potrzeb metafizycznych człowieka oraz strefę sztuki nastawionej wyraźnie afirmatywnie zarówno do filozoficznie pojmowanej metafizyczności jak również do samej religii. Taki ogólny podział, odpowiadający głównym opcjom światopoglądowym czy nawet społeczno-politycznym w Polsce, wydaje się konieczny, by w uporządkowany
sposób opowiedzieć o tym niezwykle złożonym obszarze sztuki. Pozwala on także zasygnalizować przemiany, jakie zachodziły na przestrzeni badanego dwudziestolecia w obrębie tych trzech głównych strategii. Z drugiej jednak strony, jest on oczywistym uproszczeniem perspektywy, na którym nie sposób poprzestać.
Dlatego dobór eksponowanych prac zakłada przenikanie się tak zarysowanych stref oraz, jak przystało na wystawę opowiadającą o metafizyce, niejednoznaczność relacji w jakie wchodzą ze sobą poszczególne dzieła. Pewnym kluczem do tak skomponowanej wystawy może być zlokalizowana centralnie praca Stany skupienia (Double Take) Dominika Lejmana, w której dwie przeciwstawne projekcje zwracają uwagę tyleż na fizyczność i metafizyczność, ile na pełną napięcia przestrzeń pomiędzy ich obrazami. To co najistotniejsze w narracji wystawy leży prawdopodobnie właśnie w tym, co zachodzi pomiędzy pracami. W pewien sposób odpowiadają sobie nawiązujące do ikonografii chrześcijańskiej, choć zupełnie odmienne: wideo Jaguar Lecha Majewskiego i Pieta Kle Mens. Podobnie dzieje się w przypadku kontemplacyjnego obrazu Beaty Stankiewicz i surrealnej wizji duchowości Małgorzaty Wielek czy w przypadku rzeźby Pawła Jacha i obiektu partycypacyjnego Tomasza Opani.

Sztuka i metafizyka. Postawy i strategie lat 2000–2020, widok wystawy

widok wystawy „Sztuka i metafizyka. Postawy i strategie lat 2000–2020”, fot. Andrzej Najder

widok wystawy „Sztuka i metafizyka. Postawy i strategie lat 2000–2020”, fot. Andrzej Najder

Paweł Jach, „Na drodze do Ukrytego I, Effatha”, 2014

Wielogłos dotyczący pojęcia kościoła współtworzą prace Daniela Rycharskiego, Ady Karczmarczyk i Romualda Oramusa a Mszy Artura Żmijewskiego odpowiada Msza Łukasza Murzyna. Analogicznych powiązań można się doszukiwać pomiędzy eksplorującymi symbolikę czerni i kwadratu dziełami Łukasza Huculaka, Jakuba Woynarowskiego i Tadeusza Gustawa Wiktora. Intrygujące jest także zestawienie odniesień do figury Chrystusa w Szukając Jezusa Katarzyny Kozyry i wideo Lecha Majewskiego czy zderzenie wizji symboli kultu we współczesnej ikonie Krzysztofa Sokolovskiego i krytycznej pracy Symból Grzegorza Klamana. Prezentowane prace stanowią szeroki wybór ujęć badanego tematu i choć wystawa oczywiście nie wyczerpuje bogactwa zjawisk polskiego świata sztuki w odniesieniu do metafizyki, to jest jednak próbą spojrzenia na całość okresu lat 2000 – 2020 ponad codziennymi podziałami politycznymi i środowiskowymi. Można powiedzieć, że przekraczając dominującą dziś logikę „wojny plemion” jest także pozytywnym głosem za nowym modelem programowym polskich instytucji kultury.

Jakub Woynarowski, „Dexter”, „Veraicon”, „Sinister”, 2018

Katarzyna Kozyra, „Szukając Jezusa”, 2018

Romuald Oramus, Katedra-XL, 2015

Łukasz Huculak, Geopolityka, z cyklu Jaskinia, 2020

Wystawa jest elementem wieloletniego projektu naukowego Wydziału Sztuki UP w Krakowie, w ramach którego powstaje także strona internetowa https://sztukaimetafizyka.up.krakow.pl oraz monografia Metafizyczność i zwrot postsekularny w polskiej sztuce współczesnej.