„Sytuacje kinetyczne” Sebastiana Wywiórskiego w Galerii XX1

Ruch i powodowane przez niego zmiany tworzą łącznie najważniejsze elementy tematu tej wystawy. Każda z prezentowanych prac demonstruje znacząco inny rodzaj ruchu, dlatego każda prowokuje do trochę odmiennego sposobu oglądania, innego rodzaju uważności, sposobu percepcji i aktywności poznawczej. A wszystkie razem prowadzą nas do uświadomienia sobie na nowo, jak istotnym tworzywem naszego doświadczenia jest właśnie ruch. Pozornie wiemy o tym „od zawsze”, jednakże dopiero gdy naprawdę skupimy na nim uwagę, mamy szansę zobaczyć, jak podstawowe ma dla nas znaczenie to wszystko, co jest w ruchu. Że kinetyka przenika nasz świat na najróżniejszych poziomach. Z tego względu Sytuacje kinetyczne prezentowane na wystawie to sytuacje badawcze, sytuacje analityczne, które mogą być fascynujące: kierować wyobraźnią osób oglądających i mobilizować je do poszukiwania niespodziewanych znaczeń.

Instalacja kinetyczna Kokony to dwa wielkoformatowe obrazy, które bardzo powoli przesuwają się z góry do dołu, a ponadto jakby samoczynnie zaczynają się fałdować, wyginać, deformować, ścierać swoją malarską materię, a nawet odwracać się na drugą stronę (na której też jest – ale inny – obraz). Obrazy te zachowują się trochę jak organizmy, z tym że nie są to organizmy biologiczne, lecz mechaniczne, a ich materia prezentuje swoje, nie do końca przewidywalne, performansy. Wymagają one uważności i cierpliwości lub oglądania zaistniałych zmian co pewien czas, bo w krótkim czasie wydają się – i jest to świadomy zabieg artysty – dyskretne i niespektakularne.

Sebastian Wywiórski, „Zaćmienie”, 2021/2023, „Pojemnik następstwa zdarzeń”, 2017, „Sytuacje kinetyczne”, fot. Ignacy Skwarcan dzięki uprzejmości Galerii XX1

Sebastian Wywiórski, „Transmiter”, „Kokony” (Kokon 1, Kokon 2), 2023, „Sytuacje kinetyczne”, fot. Ignacy Skwarcan dzięki uprzejmości Galerii XX1

Sebastian Wywiórski, „Zaćmienie”, 2021/2023, „Pojemnik następstwa zdarzeń”, 2017, „Sytuacje kinetyczne”, fot. Ignacy Skwarcan dzięki uprzejmości Galerii XX1

Sebastian Wywiórski, „Pojemnik następstwa zdarzeń”, 2017, „Sytuacje kinetyczne”, fot. Ignacy Skwarcan dzięki uprzejmości Galerii XX1

Obiekt kinetyczny Transmiter sam jest nieruchomy, natomiast wewnątrz niego, w widoczny dla nas sposób przetwarzany jest ruch; trzeba jedynie rozpocząć ten proces kręcąc korbką. Zestaw przemyślnie połączonych mechanicznych przekładni powoduje, że ruch spowodowany przez osobę z publiczności staje się coraz bardziej powolny i trudniejszy do zaobserwowania. Jednakże przy odpowiednim skupieniu uwagi jesteśmy w stanie dostrzec zawarty w tym obiekcie potencjał powolnej przemiany energii, przemiany prowadzącej do nieodwracalnego symbolicznego mikrozdarzenia – rozbicia przedmiotu codziennego użytku.

Niewątpliwym walorem analogowej mechaniki wykorzystanej w Kokonach i Transmiterze jest ważna poznawczo możliwość bezpośredniego obserwowania kolejnych zmian, zmian materialnych, tak jak dzieje się to także w laboratoriach badawczych. Akcent na materialność jest w tych pracach szczególnie istotny, bowiem obecnie często zapominamy, że podstawą świata, także cyfrowego czy wirtualnego, są rzeczy fizyczne i materialne.

Odmiennego rodzaju przemiany ruchu doświadczyć możemy w intermedialnej i interaktywnej instalacji Zaćmienie, wykorzystującej niezwykły performans światła. Najpierw wewnątrz ciemnego pomieszczenia widzimy na ekranie jedynie statyczny świetlny okrągły znak o średnicy około jednego metra, którego źródłem jest reflektor. Ten biały okrąg może być znakiem pustki, jednak gdy zbliżymy się do ekranu wchodząc przed reflektor, wewnątrz naszego cienia na jasnym okręgu pojawia się pełna energii i ruchu rzeczywistość sprzed ponad 120 lat – cytat z filmu Bitwa na śnieżki braci Louisa i Auguste’a Lumière, dokonuje się swoisty ruch w czasie. Tylko wejście widza przed reflektor uruchamia działanie i sens całej instalacji. Cień postaci widza ujawnia dawny komunikat wizualny, który cały czas jest emitowany na ekran, lecz zakryty był strumieniem silnego białego światła reflektora. Instalacja ujawnia niespodziewany potencjał naszego wejścia do wnętrza, potencjał o znaczeniu nie tylko technicznym, lecz i metaforycznym. Techniczny koncept otwiera szerokie pole dla wielokierunkowych interpretacji dotyczących zarówno zagadnień psychologicznych, kulturowych, jak i społecznych.

Sebastian Wywiórski, „Pojemnik następstwa zdarzeń”, 2017, „Sytuacje kinetyczne”, fot. Ignacy Skwarcan, dzięki uprzejmości Galerii XX1

Sebastian Wywiórski, „Transmiter”, 2023, „Sytuacje kinetyczne”, fot. Ignacy Skwarcan, dzięki uprzejmości Galerii XX1

Pojemnik następstwa zdarzeń to obiekt kinetyczny przypominający abstrakcyjny obraz o geometrycznej strukturze z ruchomymi elementami. Mamy przed sobą monochromatyczną kompozycję ułożoną z ponad tysiąca kartek w różnych odcieniach zieleni, a wprawianych w ruch przez silniki elektryczne i przez to tworzących zmienne, lecz rytmicznie powtarzające się układy.

Wyrafinowane estetycznie pulsowanie koloru działa niemal hipnotycznie i skłania do kontemplacji abstrakcyjnej formy obrazu. Jednakże materialność kartek metodycznie przekładanych z dużą szybkością przez precyzyjnie zaprogramowany mechanizm powoduje także wyobrażenie enigmatycznej kartoteki sortującej dane o jakimś badanym zjawisku, ludziach, ich sprawach lub samym przepływie czasu. Wtedy ruch w tym obrazie zdaje się sugerować liczne odniesienia do spraw konkretnych, lecz jeszcze nie ujawnionych.

Sytuacje kinetyczne Sebastiana Wywiórskiego analizują sprawczość ruchu w różnych sferach doświadczenia. Uruchamiają nie tylko materię nieożywioną, lecz w nie mniejszym stopniu także emocje i namysł osób oglądających pokaz, tworzą sytuacje aktywne poznawczo.