„Stosunki pracy” w Muzeum Współczesnym Wrocław

Ewa Axelrad, Zadyma, z cyklu „Plaga”, 2014, kolekcja MWW

Pierwsza odsłona międzynarodowej kolekcji sztuki współczesnej, tworzonej od 2011 roku w Muzeum Współczesnym Wrocław, podejmuje zagadnienie dzisiejszych „stosunków pracy”. Termin ten określa relacje pomiędzy pracodawcą a pracownikiem. Obecną dynamikę tych zależności determinują te same procesy, które formują globalny rynek: kolonializm, uprzemysłowienie i kapitalizm. Kształtują one także krajobraz polityczny, kierunki migracji, kondycję ciał i umysłów.

Na pierwszym planie: Slavs and Tatars, When in Rome, 2010, kolekcja MWW. W tle: Yinka Shonibare, Fake Death Picture (The Death of St Francis — Bartolomé Carducho), 2011, kolekcja MWW

Natalia LL, List gończy, 1970, kolekcja MWW

Społeczno-polityczny profil wystawy nawiązuje do idei Jerzego Ludwińskiego, który w swoim tekście Muzeum Sztuki Aktualnej z 1966 roku zaproponował stworzenie muzeum będącego czułym sejsmografem i katalizatorem zmian w polu sztuki. Pole to widział jako przynależące do otaczającego je świata, w tym przemysłu ciężkiego, który patronował wielu sympozjom i wystawom.

Annette Messager, Hotel/Fiction, 2010, kolekcja MWW

Artyści biorący udział w wystawie odnoszą się do przemysłu jako dziedzictwa stymulującego teraźniejszość zarówno w sposób nostalgiczny, jak i krytyczny. Anna Molska w pracy wideo Tkacze (2009) ukazuje dzisiejsze kopalnie Dolnego Śląska, nawiązując do dramatu Gerharta Hauptmanna pod tym samym tytułem. Hauptmann, absolwent Instytutu Sztuki we Wrocławiu (wówczas niemieckim Breslau), w swojej sztuce opisał historię buntu śląskich tkaczy, który wybuchł w 1844 roku. W słowach pieśni zapożyczonej ze sztuki robotnicy wyrażają frustrację biedą wynikającą z głodowych stawek, jakie pracownicy dostają za pracę w fabryce: „Choćby szyny popękały od naszego śpiewu, choćby od naszego śpiewu zawaliły się domy fabrykantów, nikogo to nie obchodzi”. Słowa sztuki Hauptmanna wybrzmiewają aktualnie w kontekście współczesnych stosunków pracy, które komentuje praca Jeremy’ego Dellera. Na banerze z hasłem Today You Have Day Off (2013) znajduje się cytat z wiadomości tekstowej znanej wszystkim zatrudnionym w Wielkiej Brytanii w wymiarze zero godzin, co oznacza brak świadczeń socjalnych oraz minimalnego wynagrodzenia.

Jeremy Deller, Hello, today you have day off, 2013, propozycja zakupu na 2016 rok, dzięki uprzejmości The Modern Institute Glasgow

Allan Sekula, Farmer Threshing Grass at Abandoned Airport Ased by CIA for Transport of Clandestine “High Value” Terrorism Suspects, Szymany, Poland, July 2009, kolekcja MWW

Ponadto, do industrialnego dziedzictwa odnosi się oprawa świetlna wystawy, stworzona we współpracy z Sevą Granikiem, projektantem oświetlenia rave. Nawiązuje ona do nielegalnych imprez, które pod koniec lat 80. i na początku lat 90. były organizowane w opuszczonych fabrykach Europy i Stanów Zjednoczonych. Deller zwraca uwagę na fakt, że imprezy te, podobnie jak fabryki w czasie rewolucji przemysłowej, były miejscami niebezpiecznymi, w których ciała obu płci ocierały się o siebie w gorącu i przy wstrząsających nimi mechanicznych dźwiękach.

Piotr Skiba, Untitled (Nike Mouthguard), bronze die-cast, life-size, made in China, 2015, propozycja zakupu na 2016 rok, dzięki uprzejmości artysty

Podejmując temat stosunków pracy, nie sposób nie wziąć pod uwagę kolonializmu rozwijanego przez kraje europejskie od XVI wieku. Potrzeba zwielokrotnienia profitu czerpanego z kolonii oraz ich coraz efektywniejsza subordynacja były jedną z głównym przyczyn rozwoju szybkich środków transportu i komunikacji, które i dziś umożliwiają międzynarodową produkcję i sprzedaż. Mimo że popularny termin „postkolonializm” sugeruje, że bogacenie się krajów Europy Zachodniej i Ameryki kosztem Afryki i Azji jest zakończonym procesem historycznym, wielu współczesnych badaczy rzeczywistości politycznej i społecznej podkreśla, że kolonializm nadal istnieje. Przyjął jedynie bardziej cyniczną, zawoalowaną formę.

Joanna Rajkowska, Urodzona w Berlinie – List do Róży, 2011/2012 (fragment), kolekcja MWW

Alicja Kwade, Hatlos, kolekcja MWW

W Polsce podejmowane są analizy polskiego kolonializmu kresowego. W tym kontekście omawiany jest także polski system feudalny, jednak kwestia odpowiedzialności za podbój Afryki i Azji pojawia się głównie w sferze żartów, dotyczących nieudanej próby kolonizacji Madagaskaru w latach 30. XX wieku. Tymczasem Polska jako partner handlowy aktywnie uczestniczy w międzynarodowych rynkach, których fundamenty opierają się na kolonializmie.

Zuzanna Janin, Virtual Sex (Is That What You Really Want: Virtual Sex?), 1999, kolekcja MWW

Na pierwszym planie: Carlos Motta, The Nefandus Trilogy, 2013, kolekcja MWW. W tle: Ed Atkins, The Trick Brain, 2012, kolekcja MWW

Z tego też powodu prace takich artystów, jak: Yinka Shonibare czy Ed Atkins dotyczące kolonialnej przeszłości Francji i Wielkiej Brytanii są realizacjami komentującymi nie tylko historię i współczesność naszych europejskich sąsiadów, ale także naszą.

Little Warsaw, Dynamus, 2008, kolekcja MWW

Z lewej: Johanna Billing, Pulheim Jam Session, 2015, propozycja zakupu na 2016 rok, dzięki uprzejmości Hollybush Gardens Gallery, Londyn. Z prawej: Dominik Lang, Clocks Going Backwards (Dislocation From Its Own History), 2014, propozycja zakupu na 2016 rok, dzięki uprzejmości Galerie Krobath, Wiedeń

W tym kontekście pojawia się także wątek komunizmu i kapitalizmu jako dwóch ideologii, które podzieliły świat po II wojnie światowej na nowe strefy ekonomicznych i politycznych wpływów. Prace Igora Grubića oraz Dominika Langa uchwyciły, jak zmieniające się w tej części Europy ustroje polityczne wpłynęły na rewaloryzację konkretnych stylistyk artystycznych. Little Warsaw, węgierski kolektyw artystyczny korzystający z doświadczenia komunizmu, w którym artyści dorastali, w pracy Dynamus (2008) przedstawił sylwetkę ludzką, siedzącą okrakiem na globie, nawiązując tym samym zarówno do mitycznej figury Atlasa, jak i personifikując XX-wieczne zapędy totalitarne. Natomiast prace takich artystów, jak: Monica Bonvicini, Krystian „Truth” Czaplicki i Eva Kotátková zwracają uwagę na nadwyrężoną kondycję jednostki w warunkach współczesnego kapitalizmu, zachęcając do szerszej analizy problemu subordynacji ciała i umysłu względem obowiązujących dziś norm.

Monica Bonvicini, Prozac, 2008, kolekcja MWW

Krystian „Truth” Czaplicki, Psychotyczny pedant, 2014, propozycja zakupu, dzięki uprzejmości artysty

Wystawie towarzyszy interwencja Maureen Connor i Noah Fischera zatytułowana Stosunki Pracy: Tu i Teraz, 2016.

Na pierwszym planie: Klara Lidén, Untitled, 2015, propozycje zakupu na 2016 rok, dzięki uprzejmości Galerie Neu, Berlin. W tle: Carlos Garaicoa, En Construcción / Under Construction (V), 2012 oraz Untitled (Homenaje a Volpi), 2014, propozycje zakupu na 2016 rok, dzięki uprzejmości Barbara Gross Galerie, Monachium. W tle: Goran Škofić, Sektor, 2014, propozycja zakupu na 2016 rok, dzięki uprzejmości artysty