„Retusz” w Galerii Duża Scena UAP / „Retouch” at Galeria Duża Scena UAP
W roku 1964 Frank Stella powiedział na temat swoich obrazów: „What you see is what you see” (pl. „To co widzisz jest tym co widzisz”) podsumowując w ten sposób rozwijaną przez siebie wizję sztuki minimalistycznej. Jego deklaracja – choć wydaje się banalnym frazesem – kryła w sobie zadowolenie z osiągnięcia takiego poziomu ‘przejrzystości’ obrazu na znaczenie, że jakiekolwiek dopowiedzenie jego treści nie było możliwe – obraz w kształcie litery Z pokryty kolorowymi pasami mógł pozostać sobą. Postawienie pytania o to czy dzieło takie stanowiło jakiekolwiek „osiągnięcie” jest ironiczne jedynie pozornie. Propozycja Stelli była bowiem zupełnym przeciwieństwem figuratywnej sztuki socrealistycznej, która w tym samym czasie oferowała wizję rzeczywistości pełną manipulacji i niedopowiedzeń. Rozpoznawane na płótnie postaci i sytuacje zmieniały swoje znaczenie stosownie do ich politycznej interpretacji. Mało tego, wiele z dzieł trafiających do publicznego obiegu za tzw. „żelazną kurtyną” stanowiło starannie spreparowany obraz „woli politycznej” (mistyfikacja). W tym kontekście zderzenie hasła Stelli z praktyką obrazowej i politycznie motywowanej ingerencji w obraz obnażało istotną prawdę: nasza wiedza o świecie oraz o rozgrywających się wokół wydarzeniach jest zapośredniczona przez obrazy, które często są fałszywe. Ich nieprawdziwość wynika nie tyle z niedoskonałości medium, które nigdy nie pokazuje wszystkiego, ale z celowej ingerencji w przedstawienie – politycznego retuszu.
Problem celowej modyfikacji obrazów – zarówno w kontekście politycznym, jak i szerzej pojętym kontekście społecznym – sytuuje sztuki plastyczne w samym centrum „wojny o władzę nad obrazami”, która może przybierać różne formy. Świadomi tej prawidłowości artyści podejmują grę z pytaniem o ‘prawdę obrazu’ nie tylko poprzez odrzucenie realizmu, jak miało to miejsce w przypadku przywołanego Franka Stelli, ale także poprzez próbę uczynienia z politycznej strategii wizualnego retuszu, własnej metody twórczej. Przejęcie przez nich władzy nad obrazami przybiera różne formy i często służy demaskowaniu oficjalnej retoryki politycznej zawartej w instrumentalizowanych dziełach sztuki.
Poszczególne dzieła zgromadzone na wystawie Retusz dotyczą nieco innego aspektu celowej modyfikacji obrazów politycznych. Szczególne miejsce na wystawie zajmują przykłady dzieł historycznych, które stanowią świadectwo różnorodnych praktyk modyfikacji obrazów podejmowanych w celach politycznych. Jednym z najstarszych przykładów są dzieła sztuki antycznej poddane dewastacji w wyniku zastosowania kary potępienia pamięci określanej mianem damnatio memoriae. Trwałość tej idei ukazują również graficznie zniszczony wizerunek Erazma z Rotterdamu z okresu Kontrreformacji. Innego rodzaju modyfikacją przekazu plastycznego było działanie na medium fotografii, którego najbardziej znanym przykładem są działania podejmowane na rozkaz Józefa Stalina.
Przedstawione tu praktyki stanowiły bezpośrednią inspirację dla działań artystów, którzy wykorzystywali strategię plastycznego retuszu do krytycznego opracowywania prawideł dyskursu polityki i mass mediów.
In 1964, Frank Stella said the following about his paintings: ‘What you see is what you see’, thus summarizing his vision of minimalist art. His declaration – although it seems to be a banal cliché – denoted satisfaction from achieving such a level of a painting’s ‘transparency’ in terms of its meaning that any additional content would not be possible – a painting in the shape of the letter ‘Z’ covered with colourful stripes could remain itself. Asking a question whether such a work of art constituted any ‘achievement’ is only seemingly ironic. Stella’s suggestion was in complete opposition to figurative socialist realist art which offered a vision of reality full of manipulation and understatements at the same time.
Characters and situations recognized on the canvas changed their meaning according to their political interpretation. Moreover, numerous works of art brought into public circulation behind the socalled Iron Curtain constituted a carefully crafted image of „political” (mystification). In this context, the clash of Stella’s statement with the practice of figurative and politically motivated interference into a painting exposed the essential truth: our knowledge about the world and about events taking place around us is mediated by paintings which are often false. Their falsehood results not so much from the imperfection of the medium which never shows everything, but from intentional interference in presentation – political retouch.
The issue of intentional modification of paintings – both in political terms and a broader social context – situates art in the very centre of the ‘war for the power over paintings’ which may have various forms. Artists, who are aware of this principle, join the game with the question about ‘the truth of a painting’ not only by rejecting realism – as was the case of Frank Stella – but also through an attempt to make their own artistic method from the political strategy of visual retouch. Their taking control over paintings takes numerous forms and it is often used to unmask official political rhetoric contained in instrumentalized works of art.
Particular works of art presented at the exhibition ‘Retouch’ concern a slightly different aspect of intentional modification of political paintings. Examples of historic works have a special place within the exhibition; they constitute a testimony of various practices of painting modification for political purposes. One of the oldest examples are works of antique art devastated as a result of the penalty for the condemnation of memory called damnatio memoriae. The persistence of this idea is also showed by the graphically destroyed image of Martin Luther from the Counter-Reformation period. Another type of modification of the artistic message was the impact on the medium of photography, the most well-known example of which are operations undertaken upon Joseph Stalin’s orders. Practices presented here constituted direct inspiration for artists’ actions who used the strategy of artistic retouch to critically develop the rule of discourse in politics and mass media.
Przypisy
Stopka
- Osoby artystyczne
- Marie-Lou Desmeules, John Heartfield, Chris Niedenthal, Artyści nieznani, Łódź Kaliska, Diana Lelonek, Zbigniew Libera, Paweł Łubowski, Gyula Pauer, Max Skorwider, Aleksander Wacławczyk, Filip Wierzbicki-Nowak, Krzysztof Wodiczko
- Wystawa
- Retusz / Retouch
- Miejsce
- Galeria Duża Scena UAP
- Czas trwania
- 01.06–24.06.2017
- Osoba kuratorska
- Mateusz Bieczyński, Piotr Grzywacz
- Strona internetowa
- uap.edu.pl
