„Relacja Warszawa-Zakopane” w Królikarni / „Connection Warsaw-Zakopane” at Królikarnia
For English version scroll down
PL
Zielnik mchów tatrzańskich Tytusa Chałubińskiego, obrazy Zofii Stryjeńskiej, rysunki Witkacego, rzeźby szkoły zakopiańskiej, tkaniny i zabawki tworzone przez uczniów Antoniego Kenara, modernistyczne projekty schroniska w Morskim Oku, kolaże Jana Dziaczkowskiego oraz nowe prace Zbigniewa Rogalskiego i Igora Omuleckiego – to tylko niewielka część tego, co będzie można zobaczyć od 23 kwietnia 2017 roku w Muzeum Rzeźby w Królikarni, a w 2018 roku w zakopiańskiej Galerii Sztuki XX wieku w willi Oksza. Podążając śladami twórców, którzy z powodu swojej profesji, pasji lub upodobań towarzyskich krążyli między Warszawą a Zakopanem, wystawa opowie o silnej, kulturotwórczej więzi pomiędzy dwoma stolicami: polityczną i zimową.
Ekspozycję otworzy fragment Panoramy Tatr – olbrzymiej kompozycji prezentowanej od 1896 roku w specjalnie zbudowanej rotundzie na warszawskich Dynasach. Zgodnie z dziewiętnastowieczną modą na panoramy przedłużeniem obrazu była iluzjonistyczna scenografia. Aby wybudować sztuczne góry, do stolicy sprowadzono koleją kilka ton tatrzańskiego granitu. Panorama Tatr już nie istnieje, ale po 120 latach jej fragment będzie można ponownie zobaczyć w Warszawie – w rotundzie pałacu w Królikarni.
Zakopane to miasto, które z inicjatywy warszawskiego lekarza Tytusa Chałubińskiego uzyskało w drugiej połowie XIX wieku status stacji klimatycznej, czyli uzdrowiska. Przyciągało obietnicą leczenia gruźlicy, ale, jak pisze malarz Rafał Malczewski, wywoływało – także u zdrowych – choroby ducha i stan twórczego rozgorączkowania. Symbolem artystycznego fermentu w Zakopanem stał się Witkacy. Twórca dopisał do listy spożywanych psychoaktywnych substancji „zakopianinę” – metaforę przedziwnej atmosfery miasta, która niejednego przyciągnęła, ale także i pogrążyła. Regulamin słynnej Firmy Portretowej artysty powstał w Warszawie, ale firma realizowała zamówienia pod dwoma adresami: stołecznym i zakopiańskim. Legendarne spotkania w willi Witkacego barwnie opisywała warszawska feministka Irena Krzywicka. Na wystawie w Królikarni i rok później w willi Oksza zobaczymy dzieła sztuki, które odzwierciedlają splecione towarzyskie biografie zakopiańskich twórców.
Tatry – powszechnie uznane dobro narodowe – inspirowały do fantazjowania i snucia utopijnych projektów ich przebudowy. W 1936 roku, po śmierci Józefa Piłsudskiego, zrodził się nawet pomysł, aby Giewont uznać za pomnik wodza wystawiony mu przez naturę. Międzywojnie to także okres tworzenia infrastruktury turystycznej, wówczas zbudowano m.in. kolej linową na Kasprowy Wierch, której stacje projektowało małżeństwo warszawskich architektów – Anna i Aleksander Kodelscy. Willa przypominająca dolny pawilon tego wyciągu jeszcze w tym samym roku stanęła w Warszawie na Żoliborzu. W Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej następowało umasowienie ruchu turystycznego. Koło przedwojennych willi i pensjonatów wyrastały ośrodki wypoczynkowe. „Alibabki”, „Skaldowie”, „Niebiesko-Czarni” nakręcili swoje teledyski w góralskich chatach i tatrzańskich krajobrazach. Na wystawie wzrost popularności Zakopanego świetnie obrazuje kolaż Jana Dziaczkowskiego, który w górski pejzaż wkleił socrealistyczne osiedla mieszkaniowe Warszawy – to lokatorzy z tych budynków wypełnią Krupówki i zalegną na tatrzańskich zboczach.
Wystawa, która powstała dzięki współpracy muzeów warszawskiego i zakopiańskiego, nie tylko prezentuje, lecz także podtrzymuje relacje dwóch miast. W czasie trwania edycji warszawskiej, grupa ośmiu stołecznych artystów i artystek, wybranych w otwartym konkursie, wyjechała na plener w Dolinie Pięciu Stawów. Wypracowane tam koncepcje nowych prac pokazała publiczności po powrocie do Warszawy, w parku Morskie Oko położonym nieopodal Muzeum Rzeźby.
Dla tych, którzy będą chcieli zgłębić historyczne relacje łączące Warszawę i Zakopane, został przygotowany obszerny katalog zawierający reprodukcje prawie dwustu obiektów prezentowanych na wystawie.
ENG
The herbarium of moss specimens from the Tatras made by Tytus Chałubiński, paintings by Zofia Stryjeńska, Witkacy’s drawings, fabrics and toys designed by the students of Antoni Kenar, bold modernist designs of the shelter by the Morskie Oko (Eye of the Sea), collages by Jan Dziaczkowski and new works by Zbigniew Rogalski and Igor Omulecki: these are just some of the things that will be available to the viewers from the 23rd of April 2017 at the Museum of Sculpture in Królikarnia, and in 2018 in the Zakopane Gallery of 20th Century Art at the Oksza villa. By following in the footsteps of the artists who due to their profession, passion or social life travelled between Warsaw and Zakopane, the exhibition tells the story of a strong culture-forming link between the two capitals: the political and the winter one.
The show opens with a fragment of the Tatras Panorama – a huge composition presented since 1896 in a specifically designed rotunda in Dynasy, Warsaw. In accordance with a trend popular in the 19th century, the painting was complemented with illusionist scenography. In order to build artificial mountains, several tons of granite from the Tatras were brought to the capital by train. The Tatras Panorama does not exist anymore, but after 120 years its fragment will again be on view in Warsaw: in the rotunda of the Królikarnia palace.
In the second half of 19th century, the city of Zakopane gained the status of a health resort (so called climatic station) thanks to the initiative of Tytus Chałubiński, a physician from Warsaw. It attracted people with the promise to cure tuberculosis, but, according to the painter Rafał Malczewski, even healthy people were known to succumb to a sense of delirium there and felt the urge to become feverishly creative. Witkacy became the symbol of artistic ferment in Zakopane. The painter added “zakopianine” – a metaphor of the eerie atmosphere of the city that attracted many and destroyed some – to the list of consumed psychoactive substances. The bylaws of his famous Portrait Company were published in the capital, but the commissions were carried out both in Warsaw and in Zakopane. Irena Krzywicka, a feminist from Warsaw, described the legendary meetings at Witkacy’s villa in Zakopane. The works of art that will be displayed at the exhibition in Królikarnia, and one year later in the Oksza villa, reflect the intermingled social biographies of artists from Zakopane.
The Tatras – a universally acclaimed national treasure – inspired fantasies and utopian projects of their transformation. In 1936, after the death of Józef Piłsudski, an idea was born to treat Giewont as a memorial to the Chief of State, built for him by nature. Moreover, the interwar period instigated construction of tourism infrastructure including the cable car to Kasprowy Wierch, whose stations were designed by a pair of architects from Warsaw – Anna and Aleksander Kodelscy. A villa resembling the lowermost pavilion of that funicular was built in the very same year in the Warsaw Żoliborz district. At the time of the People’s Republic of Poland tourist traffic developed massively. New holiday resorts were built next to pre-war villas and guesthouses. Music bands such as “Alibabki”, “Skaldowie” and “Niebiesko-Czarni” recorded their video clips in highlander huts or Tatra landscapes. This increase in popularity of Zakopane is shown very well in a collage by Jan Dziaczkowski, who pasted sociorealistic housing estates from Warsaw into a mountain landscape – the residents of those buildings could swarm down Krupówki street and rest on the slopes of the Tatras.
The exhibition, organised thanks to the cooperation between museums in Warsaw and Zakopane, not only presents, but also nurtures relations between the two cities. During the Warsaw edition of the show, a group of five artists from Warsaw selected in an open call will went to a plein-air workshop in the Valley of the Five Polish Lakes. They brought back concepts for new works, presented to the public in Morskie Oko (Eye of the Sea) park near the Museum of Sculpture in Warsaw.
For those interested in learning more about the historical relations between Warsaw and Zakopane, we have prepared an extensive catalogue containing reproductions of almost 200 objects presented in the exhibition.
Przypisy
Stopka
- Osoby artystyczne
- Ludwik Boller, Wojciech Brzega, Henryk Burzec, Leon Chwistek, Jan Cykowski, Józef Czajkowski, Czesław Domaniewski, Jan Dziaczkowski, Kazimierz Fajkosz, Wiktor Górka, Anna Górska, Władysław Hasior, Stanisław Janowski, Wojciech Jastrzębowski, Józef Kandefer, Antoni Kenar, Władysław Klejn, Stanisław Kokesz, Stanisław Kulon, Magda Leja, Rafał Malczewski, Henryk Morel, Roman Olszowski, Igor Omulecki, Stefan Osiecki, Grzegorz Pecuch, Edward Piwowarski, Józef Rajchel, Zbigniew Rogalski, Antoni Rząsa, Rita Sacchetto, Jerzy Sacha, Henryk Schabenbeck, Władysław Skoczylas, Jerzy Skolimowski, Oskar Sosnowski, Zygmunt Sowa-Sowiński, Zofia Stryjeńska, Karol Stryjeński, Jan Szczepkowski, Ludomir Szpadkowski, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Stanisław Witkiewicz, Stanisław Ignacy Witkiewicz, Jan Koszczyc Witkiewicz, Leon Wyczółkowski, August Zamoyski, Tadeusz i Stefan Zwolińscy, zespoły architektoniczne biorące udział w konkursie na schronisko w Morskim Oku w 1959 roku, uczniowie i uczennice: Państwowej Szkoły Przemysłu Drzewnego w Zakopanem, Państwowego Liceum Technik Plastycznych w Zakopanem, ASP w Warszawie, twórcy ludowi i inni
- Wystawa
- Relacja Warszawa-Zakopane / Connection Warsaw-Zakopane
- Miejsce
- Muzeum Rzeźby w Królikarni – oddział Muzeum Narodowego w Warszawie; wystawa współorganizowana przez Muzeum Narodowe w Warszawie i Muzeum Tatrzańskie im. Dra Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem
- Czas trwania
- 23.04-06.08.2017 Muzeum Rzeźby w Królikarni – oddział Muzeum Narodowego w Warszawie; 19.05-02.09. 2017 Galeria Sztuki XX wieku w willi Oksza – filia Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem
- Osoba kuratorska
- Katarzyna Kucharska-Hornung
- Fotografie
- Bartosz Górka
- Strona internetowa
- krolikarnia.mnw.art.pl
- Indeks
- Anna Górska Antoni Kenar Antoni Rząsa August Zamoyski Czesław Domaniewski Edward Piwowarski Galeria Sztuki XX wieku w willi Oksza Grzegorz Pecuch Henryk Burzec Henryk Morel Henryk Schabenbeck Igor Omulecki Jan Cykowski Jan Dziaczkowski Jan Koszczyc Witkiewicz Jan Szczepkowski Jerzy Sacha Jerzy Skolimowski Józef Czajkowski Józef Kandefer Józef Rajchel Karol Stryjeński Katarzyna Kucharska-Hornung Kazimierz Fajkosz Kazimierz Przerwa-Tetmajer Leon Chwistek Leon Wyczółkowski Ludomir Szpadkowski Ludwik Boller Magda Leja Muzeum Narodowe w Warszawie Muzeum Rzeźby im. Xawerego Dunikowskiego w Królikarni Muzeum Tatrzańskie Oskar Sosnowski Rafał Malczewski Rita Sacchetto Roman Olszowski Stanisław Ignacy Witkiewicz Stanisław Janowski Stanisław Kokesz Stanisław Kulon Stanisław Witkiewicz Stefan Osiecki Stefan Zwoliński Tadeusz Zwoliński Wiktor Górka Władysław Hasior Władysław Klejn Władysław Skoczylas Wojciech Brzega Wojciech Jastrzębowski Zbigniew Rogalski Zofia Stryjeńska Zygmunt Sowa-Sowiński
