„Przestrajanie” w CSW Zamek Ujazdowski

Leszek Knaflewski, Born to Play, 2003, instalacja

Wystawa jest symbolicznym spotkaniem Leszka Knaflewskiego z artystami, którzy mieli szansę współdziałać z nim w czasie swoich studiów w prowadzonej przez niego Pracowni Audiosfery. Knaflewski był nie tylko charyzmatyczną osobowością, ale również pedagogiem, który zainicjował eksperymentalny program pracy z materią dźwięku w sztukach wizualnych i rozwinął oryginalną, opartą na intuicji metodę współpracy ze studentami i studentkami. Traktował ich jak równych sobie partnerów w działalności artystycznej, współdziałał z nimi, ale też stawał w szranki przyjaznej rywalizacji. W jego rozumieniu, aby stać się podmiotem artystycznym, konieczne jest nie tylko opanowanie techniki tworzenia dzieła, ale przede wszystkim techniki kształtowania siebie.

Samokształtowanie w twórczości Knaflewskiego oznaczało grę z mechanizmami własnej podmiotowości: natręctwem, lękiem przed niemocą, niepewnością, zmaganiem się ze śmiercią. Aby prowadzić tę grę, Knaflewski sięgał po technikę rebusu – łączył słowa, obrazy i dźwięki tak, aby zmieniać ich znaczenie: zestrajał różnorodne elementy, by przestrajać ich sens.

Leszek Knaflewski, bez tytułu, lata 80. – początek lat 90.

Leszek Knaflewski, Balet biernego oporu, 1997, obiekt

Na wystawie w Zamku Ujazdowskim prace Knaflewskiego zostają przestrojone przez zestawienie z dziełami współpracujących z nim niegdyś artystów. Daniel Koniusz tworzy mapę dźwiękową przestrzeni zajmowanej przez Pracownię Audiosfery, którą przełoży na audialne interwencje w przestrzeń wystawy. Badanie akustyki pracowni stanowi dla artysty punkt wyjścia dla analizy funkcjonowania sfery słyszalności. Tomasz Koszewnik przestraja całą przestrzeń ekspozycji, wypełniając ją dźwiękiem koncertu wykonanego przez stroiciela fortepianów. Honza Zamojski konfrontuje analizę relacji pomiędzy praktyką artystyczną i doświadczeniem życiowym z pracą Leszka Knaflewskiego Konstruktywizm cygański. Franciszek Orłowski zestawia Potencjalne miasto – makietę urbanistyczną wykonaną z testów ciążowych, z pracą Knaflewskiego Rain-Carnation, w której korzenie roślin, kojarzące się z plemnikami, tworzą wirujące konstelacje o symbolice przemiany materii nieorganicznej w ożywioną.

Leszek Knaflewski, Catolic Cola, 2001, lightbox, instalacja

Leszek Knaflewski, Sit Down and Fight, 2013, obiekt, wideo

Inni artyści konfrontują się z pracami mistrza przez bardziej odległe odniesienia. Maria Toboła wykorzystuje swoją głowę jako narzędzie do wykonania rzeźby w betonie, Dominika Olszowy realizuje film eksploatujący niszczenie jako proces twórczy, Wojciech Bąkowski rozstraja audiosferę wystawy za pomocą swojej pracy dźwiękowej, a Konrad Smoleński zestawia majestatycznie opadające i unoszące się dmuchane figury z powtarzalnym motywem manekina pojawiającym się w wielu pracach Knaflewskiego.

Konrad Smoleński, Dizzy Spells, 2014, obiekt kinetyczny, klawiszowy instrument dęty

Przestrajanie, widok wystawy

W specjalnej roli – motta wystawy – prezentowana jest praca Aleksandry Ska Garotłuk. Materią dzieła jest bowiem sama postać Leszka Knaflewskiego, ukazanego jako podmiot kształtujący siebie, ale również podatny czy też otwarty na kształtowanie przez innych. Praca odnosi się jednocześnie do twórczego (i życiowego) partnerstwa obojga artystów. Wzajemne zestrojenie znajdowało bowiem swoisty i różnorodny wyraz w sztuce każdego z nich.

Na wystawie spotykają się obraz i dźwięk, sfera widzialności i słyszalności. Momenty zestrojenia skontrastowane są z kakofonicznym rozstrojeniem, by przestrajać percepcyjną wrażliwość widzów.

Leszek Knaflewski, Born to Play, 2003, instalacja

Przestrajanie, widok wystawy

Przestrajanie, widok wystawy

Przestrajanie, widok wystawy