„Przełknij ślinę – zamknij oczy – zanurz głowę” Julii Szymczykowskiej w Galerii Szara Kamienica
Kiedy rzęsiste deszcze późnej jesieni odcinają nas swym chłodem od myśli o lecie, wchodzimy w czas hibernacji i zamykamy się w naszych domach. To okres sprzyjający autorefleksji i przygotowaniom do kolejnych wyzwań, do których musimy zebrać siły. Tym stanom i obserwacjom siebie i swojego najbliższego otoczenia Julia Szymczykowska poświęca swoją dyplomową wystawę, którą otwiera późną wiosną 2025.
To świat dosłownie na wyciągnięcie ręki: bohaterem może być mop lub umywalka albo pospiesznie złapane odbicie własnej twarzy w rozlanej na podłodze wodzie. Zwykły przedmiot urasta tu do zjawiska, któremu zaczynamy się wnikliwie przyglądać. Mop jest rzecz jasna po prostu mopem, ale też samotnie stojącym przedmiotem, aktywowanym tylko podczas czynności sprzątania. Większość swego żywota-obecności, jest bardziej obiektem, czymś na kształt domowej rzeźby, aniżeli przedmiotem wypełniającym swoje przeznaczenie. Stąd spojrzenie artystki: rzeczowe, wnikliwe, z czułością (?) zauważa go, niejako podarowując mu jego istnienie pojedyncze. Jest trochę takim smutnym i samotnym Gillem Watteau.
Podobnie ze zlewem:
zresztą to już nie zlew, a cały pejzaż zacieków, kropli, brudu i mnóstwa pozostawionych drobiazgów, niczym tylko pozornie puste pole po bitwie. To obrazy i obiekty o człowieku, bez człowieka: wiele mówiące o nas pozostałości po zazwyczaj pospiesznych, codziennych czynnościach. Rozsypany brokat, brud, wyciśnięta tubka pasty, wszechobecne włosy.
Julia Szymczykowska pokazuje to, co zazwyczaj ukrywamy przed światem, prezentując innym wyłącznie „zrobioną” twarz, nasz wyjściowy wizerunek: brud, popękane żyłki w oczach, bałagan, nieidealne sytuacje uznawane zazwyczaj za wstydliwe. To kulisy walki o naszą twarz „do ludzi” lub jej wersję imprezową. Artystka dokumentuje zwykłe zjawiska i chwile, jak plamy od podkładu na golfie, jęczmień na powiece, chwilowy odjazd w wannie w otoczeniu butelek detergentów.
Bo obok przedmiotów mamy twarz, jej twarz.
Prostownica do włosów staje się świetlnym mieczem z gwiezdnych wojen, a prezentowana postać z determinacją zdaje się szykować mentalnie na stojące przed nią wyzwania, niczym skupiona wojowniczka przed walką.
Odbicie twarzy uchwycone w rozlanej na podłodze kałuży wody, czy w trzymanym między nogami wiadrze, jest klasycznym motywem Narcyza zastygniętego w zachwycie nad swoim odbiciem; tutaj ma to miejsce podczas zwykłych, prozaicznych czynności.
To syntetyczne obrazy-emblematy, codzienność chwytana jak w filmowym kadrze, urastające do ikonicznych, nieidealne – bo normalne i codzienne – momenty każdego człowieka.
Artystka z czułością, ale i dezynwolturą młodej osoby, niemal bezczelnie, ale zawsze uroczo, dokumentuje – co tu kryć – niezły bajzel. Akceptujemy go niemal natychmiast i perwersyjnie się nim cieszymy. Młodość jest „po prostu”, jest bezpardonowo piękna, ale bywa przecież bardzo trudna. Stawanie się dorosłym, pierwsze poważne decyzje, które – o ironio – potrafią zaciążyć na całym życiu, to momenty, które potem okazują się być momentami formacyjnymi, kluczowymi. To dzieje się teraz. Julia opisuje świat młodego człowieka, młodej kobiety, swój świat i swoje obserwacje. Obok bałaganu, nieidealnych biologicznych stanów, małych życiowych katastrof, jest pięknie i dziewczęco. Obrazy to właśnie zapis kontrastu.
I oczy.
Przekrwione, podkrążone, spuchnięte, czy załzawione. Blisko kadrowana twarz często pokazuje głównie oczy właśnie, bystre i przenikliwe, niekiedy zapłakane lub zamyślone i nieobecne. Nie wiemy, czy to płacz, czy może po prostu nieprzespana imprezowa noc.
Dokładnie sto lat od pierwszej wystawy malarstwa Nowej Rzeczowości w 1925, artystka również obserwuje i dokumentuje bliski świat wokół siebie, otaczające ją domowe przedmioty i siebie samą, często w sytuacjach intymnych. Z uwagą, czułością, wnikliwie, po prostu, a niekiedy z humorem. Ta nowa Nowa Rzeczowość to poezja codzienności, ale bez ckliwości i magicznego myślenia. A ta stuletnia klamra chwyta tylko pozornie zupełnie odmienne epoki i zjawiska.
Zrodzona w niemieckiej Republice Weimarskiej Neue Sachlichkeit, skupiając się na codzienności i zwykłych zawodach i przedmiotach, była wyrazem deziluzji po szalonych chwilach jazzu i zabawy po I Wojnie Światowej i zarazem reakcją na ogromne kontrasty społeczne, bezrobocie i powojenną biedę. Stąd też nastąpiło tam odejście od sztuki ekspresyjnej ku tej rzeczowej właśnie.
Dzisiejsza Nowa Rzeczowość sztuki Julii jest kontynuacją skupienia się na domowym zaciszu charakterystycznym dla okresu pandemii oraz pokoleniowym zwrotem generacji Z ku celebrowaniu codzienności. Nie brak oczywiście i dziejowych konotacji. My również żyjemy w burzliwych i chaotycznych czasach, coraz bardziej dających o sobie znać niepokojach i kryzysach dawnych układów społecznych. To ewidentnie czas przesilenia i nieuchronnie nadchodzących zmian, do których wszyscy musimy się przygotować.
Przełknij ślinę – zamknij oczy – zanurz głowę.
Cykl właśnie się dopełnił.
Czas na nowe wyzwania, Wojowniczko!
Agnieszka Gołębiewska
Wystawa powstała we współpracy z Galerią Nocny Art Patrol w Warszawie
Przypisy
Stopka
- Osoby artystyczne
- Julia Szymczykowska
- Wystawa
- Przełknij ślinę – zamknij oczy – zanurz głowę
- Miejsce
- Galeria Szara Kamienica
- Czas trwania
- 30.05–20.06.2025
- Osoba kuratorska
- Agnieszka Gołębiewska
- Fotografie
- Rafał Korzeniowski
- Strona internetowa
- www.szarakamienica.pl/pl/
