Do zobaczenia 17.12.2014 8 min

„Postęp i higiena” w Zachęcie

Redakcja

udostępnij — facebook twitter/x link

pobierz .pdf

Na pierwszym planie: Erez Israeli, Żydowski szkielet, 2013, technika mieszana, dzięki uprzejmości artysty i Givon Art Gallery, Tel Awiw; w tle: Gerrit Thomas Rietveld, fotel czerwono–niebieski, kopia z lat 60. XX wieku (fragment), kolekcja prywatna

Pojęcie postępu jako rozwoju, udoskonalenia, przejścia od niższego do wyższego etapu stanowiło jedną z podstaw światopoglądu encyklopedystów francuskich, myślicieli oświecenia oraz XIX-wiecznych pozytywistów. Było także elementem mitu założycielskiego nowoczesności – budowy nowego, lepszego świata.

„Rassenkundliche Instrumentarium”, pomoce do badań nad rasą (koloru skóry, włosów, oczu i zarys tęczówki), na podstawie obiektów z lat 1930–1939 (fragment), rekonstrukcja, technika mieszana, karton

Postęp i higiena, Zachęta, 29.11.2014 - 15.02.2015 Marianne Heske, Głowy, technika mieszana, główki dziecięce, schemat frenologiczny, dzięki uprzejmości artystki

Marianne Heske, Głowy, technika mieszana, główki dziecięce, schemat frenologiczny, dzięki uprzejmości artystki

Charakterystyczna dla początków poprzedniego stulecia wiara w postęp wyrażała się zarówno w manifestach artystycznych, jak i nazwach nowych prądów: futuryzm, konstruktywizm, suprematyzm czy neoplastycyzm. Związana z nimi nowoczesna architektura i design miały wpłynąć na zmianę nawyków i stylu życia mieszkańców miast – poprzez nową formę kształtować też nowego człowieka. Te utopijne idee załamały się w czasie kryzysu w dwudziestoleciu międzywojennym, a idea postępu i związanej z nim inżynierii społecznej została przejęta przez toczące się w systemach totalitarnych procesy dehumanizacyjne.

Od lewej: Nelly Agassi, Assuta, 2003, wideo, dzięki uprzejmości artystki i Dvir Gallery, Tel Awiw; Mirosław Bałka, I Knew It Had 4 ln It, 2008, projekcja wideo, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie; Luc Tuymans: Perfumy, 2014 (fragment), olej, płótno, dzięki uprzejmości artysty i David Zwirner Gallery New York/London; Kosmetyki, 2000, olej, płótno, kolekcja prywatna

Jan Fabre: Loteria kolonialna rozdaje miliony, 2012; Congobar, 2011; Folia aluminiowa, 2011; Odwiedźcie Kongo Belgijskie, 2012; Reklama Sabeny, 2011; wszystkie prace z serii W hołdzie Kongu Belgijskiemu, pancerzyki chrząszczy, drewno, dzięki uprzejmości artysty i Guy Pieters Gallery, Sint-Martins-Latem

Prezentowana w Zachęcie wystawa Postęp i higiena poświęcona jest pułapkom modernizacji w kontekście wspólnej dla sztuki i nauki początków XX wieku idealistycznej wiary w postęp i możliwość „ulepszania”. Pomyślana została jako esej, który krytycznie analizuje związek idei modernizmu z takimi zjawiskami jak inżynieria genetyczna, eugenika czy badania nad czystością rasy, zwracając jednocześnie uwagę na ich wpływ na współczesny świat.

Od lewej: Mirosław Bałka, 233906250 cc, 2014, stal, sklejka, dzięki uprzejmości artysty; Santiago Sierra, 146 kobiet, 2005 (Vrindavan, Indie), 146 fotografii, instalacja, dzięki uprzejmości Studio Santiago Sierra

Od lewej: Mirosław Bałka, 233906250 cc, 2014, stal, sklejka, dzięki uprzejmości artysty, Jos de Gruyter & Harald Thys, Bez tytułu, z serii Ludzie z podziemia, 2013, technika mieszana, Muzeum Ziemi Otwockiej

Wystawa składa się z prac artystów polskich i zagranicznych, zrealizowanych w różnorodnych mediach – malarstwo, instalacja, film czy fotografia – zaś kilka z nich zostało przygotowanych specjalnie na tę ekspozycję. Kontekst dla nich buduje materiał historyczny, w tym plakaty, zdjęcia archiwalne i dokumenty. Poprzez zestawienie prac współczesnych z dziełami z epoki, widz mierzy się m.in. z tematyką zdrowego społeczeństwa, eugeniki, inżynierii społecznej, higieny rasy, tożsamości narodowej, problemem „innego” i wykluczeniami czy wreszcie z chirurgią kosmetyczną i autokreacją. Postęp i higiena stawia pytania o to, co dziś pozostało z idei modernizmu i w jakim kierunku zmierza współczesna modernizacja.

Mirosław Bałka, 233906250 cc, 2014, stal, sklejka, dzięki uprzejmości artysty

Wystawie towarzyszy katalog z obszernym materiałem wizualnym i tekstami autorstwa prof. Zygmunta Baumana, prof. Moniki Płatek, prof. Piotra Juszkiewicza, ks. Adama Bonieckiego, dr. Mariusa Turdy oraz kuratorki Andy Rottenberg.

Wadim Zacharow, Restauracja Statek Filozofów, 2014, instalacja

Na pierwszym planie: Mirosław Bałka, mapL, 1999/2010, projekcja wideo, sól, stal, mdf, dzięki uprzejmości artysty i Dvir Gallery, Tel Awiw; w tle: Ahlam Shibli, Śmierć, Palestyna, 2011–2012, 26 z cyklu 68 fotografii, dzięki uprzejmości artystki

Od lewej: Chiharu Shiota, Dialog z nieobecnością, 2010/2014, instalacja ; Zbigniew Libera, Universal Penis Expander, 1995, stojak reklamowy, plakat, maszyna, depozyt w Muzeum Szuki Nowoczesnej w Warszawie; Santiago Sierra & Jorge Galindo, Los Encargados, 2012, wideo, dzięki uprzejmości artystów i Helga de Alvear Gallery, Madryt

Przypisy

Stopka

Osoby artystyczne: Nelly Agassi, Korbinian Aigner, Mirosław Bałka, Yael Bartana, Anna Baumgart, Rafał Bujnowski, Robert Capa, Marek Cecuła, Jan Fabre, Jorge Galindo, Felix Gmelin, Hadassa Goldvicht, Dina Gottliebova-Babbitt, Jos de Gruyter & Harald Thys, Marianne Heske, Erez Israeli, Sonia Khurana, Anna Konik, Zofia Kulik, Zbigniew Libera, Bernard Moreau (Tymek Borowski & Paweł Śliwiński), Ciprian Mureşan, Michael Najjar, Marina Napruszkina, Jean-Gabriel Périot, Krystyna Piotrowska, Agnieszka Polska, Joanna Rajkowska, Gerhard Richter, Hans Richter, Leni Riefenstahl, Aleksander Rodczenko, Wilhelm Sasnal, Ahlam Shibli, Chiharu Shiota, Santiago Sierra, Pablo Sigg, Luc Tuymans, Magnus Wallin, Wadim Zacharow, Zuzanna Ziółkowska-Hertzberg