„Płonąc w wodzie, tonąc w ogniu” w Zonie Sztuki Aktualnej

Płonąc w wodzie, tonąc w ogniu, widok wystawy

Zbieranie przedmiotów i kolekcjonowanie leży u podstaw naszej kultury. Jak zauważa Ewa Mikina, jest ono jakoby wpisane w naturę człowieka. W tekście Kolekcja Nowoczesna przywołuje ona zbiory kamieni z czasów prehistorycznych, kolekcje hellenistyczne, rzymskie. Jednym z wyróżnionych przez nią rodowodów kolekcji nowoczesnych i jej nowożytnych poprzedników – zbiorów systemowych i systematyzowanych – jest szesnasto- i siedemnastowieczne theatrum mundi. Te ezoteryczne modele świata, obejmowały całe uniwersum ludzkiej wiedzy. Miały ogarniać „wszystko”, próbowały uporządkować naszą wiedzę, podobnie jak osiemnastowieczna Encyklopedia, a jeszcze później tablica pierwiastków Mendelejewa. Dzisiaj funkcję tę z pewnością spełnia Internet^[1].

Piotr Wyrzykowski, Beta Nassau, wideo, 7’20, 1993

Zofia Kulik, Deseń 1 (morris 15-17) i Deseń 4 (chinese 08-5), fotografie, 120 x 120 cm, 2007

Wystawa Płonąc w wodzie, tonąc w ogniu prezentuje wybrane prace pochodzące z Kolekcji Regionalnej Zachęty Sztuki Współczesnej w Szczecinie. Założeniem stojącym u podstaw ekspozycji, podobnie jak samej kolekcji, jest prezentacja realizacji będących świadectwami naszych czasów, oddających aktualnie panującą atmosferę. Wyselekcjonowane prace obecne na wystawie reprezentują otaczający nas świat, zatem wyzwalają konkretne emocje. Pomimo, że większość z nich eksponowana była już wielokrotnie w ramach wystaw zbiorowych, zdecydowaliśmy się na ponowne spojrzenie na nie. Tworząc konkretną narrację, mierzymy się z tym zbiorem i jego dramaturgią. Większość prezentowanych prac powstała przed kilkoma- kilkudziesięcioma laty, dziś jednak nabierają one nowych znaczeń, są odczytywane wobec aktualnych procesów społeczno-polityczno-ekonomicznych w Polsce i na świecie. Zmian, które wywołują niepokój – to pierwotne uczucie które, gdzieś z tyłu głowy odczuwa często każdy z nas.

Anna Orlikowska, Podróż do czarnej dziury, instalacja multimedialna: fotografia (C- print), wideo, 4’00 pętla, 2008

Płonąc w wodzie, tonąc w ogniu, widok wystawy

Pod powierzchnią uwodzącej estetyki większości z realizacji, skryte są pytania o stosunek do nieznanego i niezrozumiałego. Mogą to być np. inne kultury budzące poczucie zagrożenia, jak i codzienne wydarzenia, o których czytamy w prasie lub słyszymy od znajomych. Wszystko to, co przerywa nasz względny, codzienny spokój.

Karolina Mełnicka, Polska burka, wideo, 1’15, 2013

Łukasz Jastrubczak, Śpiący kowboj, rzeźba, cement, czarny pigment, 183 x 40 x 30 cm, 2011

Kategorię lęku uznaje się za jedną z podstawowych kategorii leżących u podstaw nowoczesności. Jest on przyczyną, ale też wynikiem afirmacji wolności i postępu. Powoli uczymy się żyć z tym narastającym uczuciem napięcia. Jedni z nas wypracowali sobie mechanizmy obronne, pewnego rodzaju „filtry”, poprzez które doświadczają codzienności, inni reagują, manifestując swoją niezgodę i walcząc, jeszcze inni borykają się z kolei z różnymi symptomami i problemami. Zaburzenia lękowe są jednymi z najczęściej występujących schorzeń psychicznych, zalicza się je powszechnie do tzw. chorób cywilizacyjnych. Stan ten pogłębiają zjawiska dynamicznie kształtujące otaczająca nas rzeczywistość: procesy globalizacyjne, starzenie się społeczeństw zachodnich, zanieczyszczenie środowiska, zmiany klimatyczne, technicyzacja, kolejne konflikty zbrojne, migracje, zagrożenie terrorystyczne, popularyzujące się postawy ksenofobiczne i nacjonalistyczne, kolejne kryzysy ekonomiczne i załamania na rynku pracy. Projekt solidarnej i otwartej kulturowo Unii Europejskiej staje przed coraz trudniejszymi wyzwaniami.

Bownik, Łania, fotografia, 140 x 178 cm, 2013

Olaf Brzeski, Pokojowe historie (Little Boy), instalacja, 2006

Próby przewidywania przyszłości sięgają początków ludzkości. Apokaliptyczne wizje obecne są od dawna nie tylko w popkulturze, ale również w kawiarnianych rozmowach. Pobudzające wyobraźnię w większym stopniu są jednak fantazje np. na temat niewydarzenia się I i II wojny światowej, niepowstania lub zniknięcia poszczególnych krajów, nieukształtowania kapitalizmu czy nieuprzemysłowienia produkcji żywności, podobnie jak futurystyczne wizje radykalnej przyszłości zdominowanej przez określoną ideologię, religię lub jej totalny brak.

^{[1] Zob.: Ewa Mikina, Kolekcja Nowoczesna, [w:] Uśpiony Kapitał. Fotografia z kolekcji Cezarego Pieczyńskiego, Poznań 2010.}

Hubert Czerepok, Wróg się rodzi, neon, 160 x 40 cm, 2007