„Placeholders” Tymka Borowskiego w BWA Zielona Góra
Czy tego chcemy czy nie, należymy do swoich czasów i dzielimy ich opinie, uczucia, a nawet złudzenia
(Henri Matisse, 1908)
Wystawa prezentuje najnowsze obrazy Tymka Borowskiego pochodzące z lat 2023–2025. Ich głównym motywem są pojedyncze napisy, słowa, zdania, jak również dłuższe fragmenty niezrozumiałego tekstu powstałe w wyniku szybkiego, bezmyślnego wpisywania ciągu dowolnych znaków na klawiaturze. Mogą kojarzyć się z automatycznie wygenerowanymi hasłami, wymyślonymi losowo nazwami plików lub zakodowanymi informacjami. Mogą też wizualizować natłok myśli, gdy nie potrafimy się jasno wyrazić.
Kompozycyjne i typograficzne rozwiązania Borowskiego bazują na popularnych i powszechnych układach pojawiających się w memach, „tłumaczących świat” instagrafikach czy szeroko pojętym internetowym pseudokontencie związanym z samorozwojem, hustlerskimi hasłami, jak również absurdalnym shitpostem i brainrotem zalewającym media społecznościowe.
Obrazy artysty stanowią reakcję na dominujący w ostatniej dekadzie styl projektowania określany jako Corporate Memphis, czy szerzej millenial design. Charakterystyczny zwłaszcza w kontekście cyfrowych platform – płaski, pastelowy, wizualnie zestandaryzowany – łudził wizją utopijnego optymizmu liberalnego świata, w którym każdy problem można natychmiast zdefiniować oraz przedstawić w empatyczno-edukacyjnym tonie. Skomplikowane psychologiczne, społeczne i polityczne tematy prezentuje się w nim w sposób gładki, lekkostrawny, przyjemny dla oka. Jego wyznacznikami są miękkie czcionki, pudrowe barwy, brak światłocienia, sylwetkowe postacie.
Zamiast tego typu radykalnej przejrzystości, malarstwo Tymka Borowskiego podąża za kondycją współczesnej świadomości – nawigującej w świecie przebodźcowanym danymi, algorytmami oraz wygenerowanym przez AI kontentem. Wynika z nadmiaru chaotycznych, bezużytecznych treści, określając stan mentalnego przeciążenia i przebodźcowania w wyniku dopaminowego, pasywnego przeglądania pozbawionych jakości obrazków, filmów czy absurdalnych memów. W miejsce przyjaznych interfejsów i czytelnych treści – charakterystycznych dla sztuki artysty jeszcze dziesięć lat temu – Borowski proponuje przetrąconą abstrakcję opatrzoną enigmatycznym, ekspresyjnym tekstem. Gdyby doszukiwać się taksonomii obrazów artysty, należałoby je umieścić gdzieś pomiędzy spamem a stoickim cytatem, internetowym slopem a dostojnym wierszem wyrytym w kamieniu.
Odchodząc od dosłownych komunikatów, jak również bezpośredniego akcentowania autorskiej obecności w dziele sztuki, Tymek Borowski hiperbolizuje malarski gest, czy szerzej – malarskość w ogóle. Artysta zaczepia i przeciąża wzrok odbiorców, utrudniając skupienie oraz uchwycenie pojedynczych fragmentów kompozycji. Wykorzystuje agresywne zestawienia jaskrawych lub zanieczyszczonych barw, lepkie i płynne formy, ekspresyjne zachowania farby. W niektórych dziełach dochodzi do demonstracyjnej powtarzalności pozornie spontanicznych kształtów lub wręcz do remake’ów niektórych prac. To surowa abstrakcja. Przywodzi na myśl wizerunki połączeń neuronowych, quasi-ezoteryczne symbole, wzory z obić siedzeń PKP czy też skompromitowane estetyki ubiegłego stulecia. Pod względem dynamiki oddziaływania, najnowsze malarstwo artysty można zestawić z wczesną rozedrganą twórczością Ryana Trecartina lub Jona Rafmana. Henri Matisse nazywał to estetyką oślepienia.
Oczywiście nie po raz pierwszy Borowski sięga po język abstrakcji. Jednak wcześniej posługiwał się nim przede wszystkim w kontekście autonomicznych prac podkreślających cyfrowy rodowód współczesnego doświadczenia estetycznego lub autotematycznych wypowiedzi ironicznie komentujących mechanizmy działania sztuki. Tym razem jego podejście jest zdecydowanie bardziej kompleksowe. Borowski, podążając za rozpoznaniami amerykańskiego historyka sztuki Davida Joselita, zdaje sobie sprawę, że współcześnie obraz coraz mniej polega na własnej sile mimetycznej związanej z reprezentowaniem rzeczywistości. Tak samo jak każdy inny obrazek, nie może być odczytywany w izolacji i zawsze stanowi część szerszego systemu odniesień. Dzieła Borowskiego zacierają pozorne przeciwieństwo cyfrowości i malarskiego gestu. To zarówno obrazki-informacje jak i obrazy-rzeczy. Borowski dodatkowo wzmacnia tę ambiwalencję, np. pozostawiając niezamalowane krawędzie płótna czy sięgając po różnorodne – czasem mechaniczne, innym razem benedyktyńskie – sposoby produkcji napisów.
Zasadniczą częścią nowych obrazów Tymka Borowskiego są wkomponowane w obrazy napisy. I znowu – to zabieg wykorzystywany przez niego już wcześniej. O ile jednak do tej pory artysta używał napisów w tradycyjnym wydaniu – jako element klasycznej komunikacji – w obecnych pracach następuje odejście od literalności. Wyrazy i zdania Borowskiego funkcjonują poza znaczeniem. Nie działają logicznie, nawet nie fonetycznie – jedynie wizualnie. To skrajna wersja języka pozarozumowego zapoczątkowanego w kręgu formalistów rosyjskich na początku XX wieku, określanego jak zaum. U Borowskiego tekst funkcjonuje nie jako osobny nośnik treści, dryfujący w jakiejś odrębnej od malarstwa przestrzeni – to abstrakcyjne, wręcz haptyczne formy, aluzyjnie nawiązujące do internetowego pustosłowia, ale też górnolotnych cytatów.
A więc co komunikują nam obrazy Borowskiego? To żarty czy poważne statementy? Spokojne zwierzenia czy może ekspresyjne wyładowania frustracji? Pytanie o szczerość bądź ironię w malarstwie artysty jest bezzasadne. Zarówno konfesjonalizm, jak i cyniczny dystans okazały się w ostatnim czasie strategiami prowadzącymi donikąd. Obrazy Borowskiego przekraczają tę dychotomię. Chaotyczne ciągi liter to placeholdery – generyczne fragmenty gotowe do wypełnienia komunikatem, treścią, przesłaniem. Pośród nich dochodzi do pęknięć, dzięki którym być może zrozumiemy janusową prawdę, że to co mądre i głupie, świadome i naiwne, subiektywne i strukturalne, jest wyłącznie kwestią perspektywy. Dopiero ta niespójność staje się transgresyjna – zwłaszcza w czasach, gdy nasza podmiotowość oraz uwaga patroszone są przez ekspozycję na tanie, algorytmicznie generowane treści – oraz presję na nienegocjowalne i jedynie słuszne narracje.
Janek Owczarek
Przypisy
Stopka
- Osoby artystyczne
- Tymek Borowski
- Wystawa
- Placeholders
- Miejsce
- BWA Zielona Góra
- Czas trwania
- 25.04–25.05.2025
- Osoba kuratorska
- Janek Owczarek
- Fotografie
- Tymek Borowski
- Strona internetowa
- bwazg.pl/archiwum/130-2025/2298-tymek-borowski-25-04-25-05
