„Miejsca kąta prostego” Olgi Mokrzyckiej-Grospierre

Niewielkie obrazy Olgi Mokrzyckiej-Grospierre – namalowane i częściowo narysowane na betonowym podobraziu – domagają się tego, aby wziąć je do ręki, jak cenne miniatury, jak przedmioty rękodzieła, którym chcemy przyjrzeć się bliżej, czy jak fragmenty architektonicznej materii, których ciężar i fakturę pragniemy ocenić dotykiem.

Niewielkie obrazy namalowane na betonie mogłyby właściwie zawisnąć w białym wnętrzu galerii – jako dublujące fragment ściany miniatury, którym chcielibyśmy przyjrzeć się z bliska. Na wystawie Miejsca kąta prostego zorganizowanej w przestrzeni prywatnej, w warszawskim mieszkaniu z lat siedemdziesiątych XX wieku, wyeksponowano jednak ich przedmiotowy – a nie jedynie obrazowy – charakter. Nie zostały one powieszone na ścianach, lecz umieszczone we wnętrzu jako obiekty, jako artystyczne interwencje w prywatnej przestrzeni.

Wnętrze warszawskiego mieszkania z lat siedemdziesiątych, obecnie niezamieszkałe, z dębową boazerią, wbudowanymi szafami i półkami (dobrze obrazującymi jeden z ideałów modernizmu – funkcjonalnego mieszkania jako „futerału” codzienności), okazało się przestrzenią idealną dla podkreślenia modernistycznych wątków w twórczości artystki. W ramach wystawy Olga Mokrzycka-Grospierre zdecydowała się na dokonanie nieznacznych interwencji scenograficzno-architektonicznych. Oprócz umieszczenia kilku niewielkich „betonowych obrazów” artystka zaprojektowała również dla tego wnętrza inne elementy wystroju, takie jak seledynowy pokrowiec na materac, zasłonę. Kolorystyka tych kilku elementów (seledyn, rozbielony róż), przypominająca wystrój sanatoriów i szpitali – a jednocześnie silnie kontrastująca z ciemnymi odcieniami drewna – nawiązuje do trzech wielkoformatowych obrazów, również umieszczonych w tym mieszkaniu.

Wanna, Korytarz i Szafki to duże, podwójne płótna (każde o łącznym wymiarze 170 x 140 centymetrów) powstałe od lutego do czerwca 2013 roku. To nieliczne obrazy, które powstały po pożarze praskiej pracowni artystki (jeden z nich jest kopią zniszczonej przez ogień kompozycji). Umieszczając je w mieszkaniu z lat siedemdziesiątych przy ulicy Foksal w Warszawie artystka nie wykonuje banalnego gestu dekoracji wnętrza. Nie projektuje na nowo wnętrza mieszkania, lecz za pomocą dyskretnych interwencji (obrazów, przedmiotów, tkanin) podkreśla jego charakter – jako modernistycznego „futerału”. Trzy wielkoformatowe obrazy (inspirowane architekturą nowoczesną czy też kompozycjami nawiązującymi do architektury, pracami Henryka Stażewskiego) współgrają z wnętrzem, w którym nowoczesna koncepcja całościowego projektowania (boazerie, wbudowane szafy) uniemożliwia radykalne zmiany.

Miejsce kąta prostego, tytuł wystawy zaproponowany przez artystkę, to cytat ze słynnej książki Le Corbusiera W stronę architektury, przetłumaczonej na język polski dopiero rok temu, czyli prawie dziewięćdziesiąt lat od momentu pierwszego wydania. Kąty proste, przenikające się płaszczyzny, wyraźnie zarysowane kontury brył o prostych liniach to również motywy, które odnajdziemy w obrazach Olgi Mokrzyckiej-Grospierre – zarówno w niewielkich kompozycjach namalowanych na betonowym podobraziu, jak i w kilku wielkoformatowych obrazach na płótnie, utrzymanych w pastelowych (seledynowych bądź też bladoróżowych) tonacjach.

W prezentowanym na wystawie Korytarzu rozpoznamy framugi drzwi i obramienia ścian zarysowane jedynie z pomocą kilku pociągnięć farby. Malarskie sposoby podkreślania konturów płaszczyzn i brył nie są też obce architektom; przykładem są, jakby ujmowane w ramy, elewacje brukselskiego Pałacu Stocleta projektu Josefa Hoffmanna, zaprojektowanego na początku XX wieku. I na płótnie, i w obrysie budynku z łatwością można wyznaczyć kąt prosty. O wiele trudniejsze – jak przypomina artystka – jest uzyskanie kąta prostego, kiedy wyjmujemy betonową cegłę z niewielkiego szalunku. Zawsze pozostaną jakieś nierówności, niedoskonałości, chropowatość krawędzi i szorstkość powierzchni. Płynna, lecz ciężka i szybko tężejąca, materia architektury umyka doskonałej geometrii kąta prostego.

(prezentujemy fragmenty tekstu krytycznego Gabrieli Świtek)