„Odmowa” Rafała Milacha w PGS Sopot

W sklepie

O nowych zjawiskach w polskiej fotografii pisze Adam Mazur

W 1971 roku radziecka telewizja wyemitowała program popularno-naukowy prezentujący mechanizmy, za pomocą których można skutecznie manipulować ludzką świadomością. Zaproszona do studia młodzież została poddana eksperymentom, które miały uświadomić telewidzom, w jakim stopniu sugestia i konformizm wpływają na odbiór rzeczywistości eliminując z niej nawet najbardziej oczywiste fakty. Nie będzie specjalnym nadużyciem stwierdzenie, że obraz ten (choć nie wprost) obnażał techniki wykorzystywane na co dzień przez sowiecką władzę. Nikt wówczas nie dostrzegł wywrotowego potencjału tego dzieła – propagandowa tuba reżimu zaprezentowała go jako pozbawioną związku z realiami naukową ciekawostkę.

Współczesne autokracje, a w szczególności te z obszaru poradzieckiego, z dużym sukcesem zaadoptowały przedstawione w programie techniki do zbiorowego zarządzania świadomością obywateli. Stworzyły gigantyczne laboratorium, w którym bez względu na konsekwencje powstaje model wzorcowej struktury społecznej.

Odmowa jest próbą wizualnego przedstawienia różnych systemów kontroli i wywierania nacisku. W proces formatowania i przesuwania znaczeń oraz tworzenia nowych ideologii wpisują się zarówno niewinne gesty, jak i sprawdzone zabiegi socjotechniczne. W zależności od regionu różnią się intensywnością, skalą i metodami, natomiast wszystkie służą konkretnej utopijnej wizji narzucanej przez aparat władzy. Jedynym odnotowanym tu przypadkiem zaburzenia tego schematu był incydent w białoruskim kołchozie Krejwańcy, gdzie oracz Walerij, miejscowy przodownik pracy, mimo wyraźnego polecenia przełożonych, odmówił współpracy z fotografem.

Rafał Milach, z cyklu „The Winners”, 2010-2013

Rafał Milach, z cyklu „The Winners”, 2010-2013

Rafał Milach, z cyklu „The Museum”, 2016

Rafał Milach, z cyklu „Forming”, 2018

Rafał Milach, „Odmowa”, widok wystawy

Rafał Milach, „Odmowa”, widok wystawy

Rafał Milach, „Odmowa”, widok wystawy

Rafał Milach, „Odmowa”, widok wystawy

Rafał Milach, „Odmowa”, widok wystawy

Rafał Milach, „Odmowa”, widok wystawy

Rafał Milach, „Odmowa”, widok wystawy

Rafał Milach (ur. 1978 w Gliwicach) – fotograf, artysta wizualny, autor książek. Podejmuje tematy dotyczące transformacji w dawnym bloku wschodnim. Absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach oraz Instytutu Twórczej Fotografii na Uniwersytecie Śląskim w czeskiej Opawie (obecnie wykładowca tej uczelni). Autor nagradzanych książek, m.in. The Winners, 7 Rooms i Pierwszy marsz dżentelmenów. Stypendysta Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Magnum Foundation i Europejskiej Fundacji Kultury. Laureat konkursu World Press Photo oraz finalista prestiżowej Deutsche Börse Photography Prize 2018. Współzałożyciel kolektywu Sputnik Photos. Miał liczne wystawy w Polsce i na świecie. Jego prace znajdują się w kolekcjach Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski w Warszawie, Fundacji Sztuki Polskiej ING, Muzeum w Gliwicach, Kiyosato, Museum of Photographic Arts (Japonia), Brandts w Odense (Dania). Od 2018 roku nominowany członek Magnum Photos.