„Nowy region świata” w Bunkrze Sztuki / ”A New Region of the World” at the Bunkier Sztuki

For English version scroll down

PL

Wystawa „Nowy region świata” prezentowana w Galerii Bunkier Sztuki w Krakowie (8.09–12.11.2017) łączy się programowo z tegorocznym międzynarodowym Festiwalem Conrada (23.10–29.10. 2017).

Za punkt wyjścia wystawa obiera żeglugę Josepha Conrada po rzece Kongo – ucieleśnienie kolonialnego paradygmatu, opartego na rozumieniu ludzkości jako zestawu sztywnych, radykalnie odrębnych grup, które można ustawić na hierarchicznej drabinie rozwoju. Pomimo zwrotów historii, paradygmat ten, w rozmaitych formach, powraca do dziś. Niegdyś jego podłoże stanowić miała domniemana różnica „biologiczna”, obecnie zaś zastępuje ją przekonanie o równie nieprzekraczalnej różnicy „kulturowej”.

„Europa” i „Afryka”, „biały” i „czarny” to najbardziej symboliczna para przeciwieństw w kolonialnym wzorcu, głęboko zakorzeniona również w kulturze polskiej. Nietrudno tu jednak zobaczyć także metaforę innych hierarchii segregujących ludzkość, model pomagający zrozumieć inne systemy dominacji i eksploatacji. Nie tylko dawne, lecz i dzisiejsze – od porządku współczesnego kapitalizmu po schematy władzy, w których przywilej ściera się z wykluczeniem, a nostalgia za hegemonią z niezatartą pamięcią krzywdy.

Jak stawiać czoło traumatycznej przeszłości? Odsłaniać genealogie przemocy, przywracać pamięć podmiotowości wypchniętych poza kadr, odkopywać z archiwów zmarginalizowane narracje oporu? Jak dokonywać naprawy? Prezentowani na wystawie artyści z Afryki, Europy, Karaibów i obu Ameryk – przestrzeni złączonych diasporyczną historią „Czarnego Atlantyku” – zadają sobie podobne pytania.

Rozliczenie z przeszłością, od którego rozpoczyna się wystawa, stanowi niezbędny punkt wyjścia dla refleksji nad teraźniejszością. W jaki sposób rozmontowywać dziś ramy tych podziałów i kategorii, za którymi wciąż ukrywają się relacje władzy?

Jean-Ulrick Désert, Tea Céline [Herbata Céline’a], 1996. Dzięki uprzejmości artysty

Kader Attia, Réflechir la memoire / Reflecting memory (Odbicia pamięci), 2016, wideo HD, 45 min. Dzięki uprzejmości artysty i Galerii Nagel Draxler, Lehman Maupin, Galleria Continua, Galerie Krinzinger

Jean-Ulrick Désert, Negerhosen2000, 2004, wielofazowy projekt złożony z performansów, dokumentacji, fotografii / wideo, instalacji, obiektów. Dzięki uprzejmości artysty

Nagel Draxler, Lehman Maupin, Galerii Continua, Galerii Krinzinger

Pokazywane w drugiej części ekspozycji prace budują alternatywne narracje i wskazują na nieustające przesunięcia, wymykające się binarnym opozycjom. Badają procesy kreolizacji i zawłaszczeń wzorców kulturowych. Mówią o masowych migracjach z czasu powojennej odbudowy Europy. O doświadczeniach diaspory i transnarodowości, z których wyrastają całkiem nowe prywatne i zbiorowe punkty odniesienia. Sygnalizują przemieszczenia dawnych osi globalnej wymiany. Sięgając po najróżniejsze środki, od elegii aż po groteskę, od melancholijnej ironii po bezpośredni zapis najgłębszych osobistych emocji, podważają niepodważalne na pozór dychotomie – „ten sam” i „inny”, „swój” i „obcy”, „tu” i „tam”, „autentyczny” i „nieautentyczny”.

Trzecia część wystawy wybiega ku przyszłości, badając możliwości utopii zbudowanych na całkiem nowych zasadach.
Niespełna dekadę temu martynikański pisarz i filozof Edouard Glissant opisywał nadchodzące czasy, w których cały glob staje się „nowym regionem świata”. Wszystko to, co jeszcze niedawno nie miało z sobą kontaktu, spotyka się tu i wchodzi w relacje. „Nowy region świata” zmierza ku innym układom związków ludzi i przyrody – związków opartych nie na relacjach hegemonii, lecz wzajemności. To właśnie z myśli Edouarda Glissanta zaczerpnięty został tytuł wystawy.

Dziś wydaje się coraz częściej, że doganiają nas koszmary z odległej przeszłości, obsesje podziałów i barier. Narastają odruchy ksenofobii, nacjonalizmu, rasizmu. Rzeczywistość, jaką Joseph Conrad opisywał w Kongu – skrajna eksploatacja tak ludzi, jak i przyrody – zdaje się powracać w nowych formach w skali całej planety. Czy można sprawić, by w tej mrocznej dobie optymizm Glissanta zachował rację bytu?

Prezentowane prace, zakorzenione w konkretnym doświadczeniu, rzucają światło na szersze mechanizmy wykluczeń zarówno na świecie, jak i w Polsce. Otwierają zarazem pole do rozważań nad sposobami konstruowania złożonych, niewykluczających tożsamości i wzmacniania międzyludzkich więzi.

Wystawa czerpie inspiracje z intelektualnej tradycji myślicieli, takich jak Frantz Fanon, Aimé Césaire, James Baldwin, Stuart Hall, bell hooks, Paul Gilroy czy Achille Mbembe. Pozbawiona złudzeń analiza współczesności łączy się w niej z przekonaniem o możliwości budowy etycznej przyszłości. Jej podstawą jest dostrzeżenie w drugim człowieku podmiotu i dojmujące poczucie wspólnoty ludzkiego losu.

Wystawę zamyka wiersz amerykańskiej poetki, Claudii Rankine. Jego ostatnie słowa brzmią: „…we are travelling as a family” – „…podróżujemy razem, jako rodzina”.

Nowy region świata, widok wystawy / A New Region of the World, exhibition view

Nowy region świata, widok wystawy / A New Region of the World, exhibition view

Nowy region świata, widok wystawy / A New Region of the World, exhibition view

Nowy region świata, widok wystawy / A New Region of the World, exhibition view

ENG

The exhibition “A New Region of the World”, showing in Bunkier Sztuki Gallery of Contemporary Art (8 Sept. – 12 Nov. 2017), will be a part of this year’s Conrad Festival (23 Oct. – 29 Oct. 2017).

The exhibition takes as its starting point Joseph Conrad’s voyage down the Congo River, a voyage encapsulating a colonial mindset rooted in the notion that humanity is an aggregate of strictly defined, fundamentally different groups, each belonging to a rung on the hierarchical ladder of development. Despite advances made in history, this paradigm, in various guises, is coming to the fore once again in today’s world. Once founded upon the idea of alleged “biological” differences, the paradigm is now predicated upon the conviction that there exist incompatible cultural differences.

“Europe” and “Africa”, i.e. “white” and “black”, constitute the most symbolic binary opposition in the colonial scheme of things, deeply rooted in Polish culture as well. However, it’s not difficult to discern in it yet another metaphor concerning hierarchies of segregation, another helpful model to understand various systems of domination and exploitation, one that not only relates to the past, but also the present – from modern-day capitalism to power schemes in which privilege clashes with exclusion, and nostalgia for hegemony contends with recollections of grievances.

How do we face a traumatic past head-on? Is it by uncovering the genealogy of violence, or rehabilitating the memory of those pushed out of the mainstream narrative, or digging up the marginalized narratives of resistance? How do we address past wrongs? The artists taking part in this exhibition address similar questions; they come from Africa, Europe, the Caribbean, and North and South America – geographic regions associated with the diaspora history of the “Black Atlantic”.

Coming to terms with the past – the basis of our exhibition – provides a necessary starting point for reflecting on the present. How can we dismantle those structures of division and classification, behind which hide certain relations of power?

Works shown in the second half of the exhibition construct alternative narratives and show the constant deviations and shifts which defy binary oppositions. They examine the process of creolisation and the appropriation of cultural forms. They speak on mass migrations from the time of post-war Europe and its period of reconstruction, as well as on diasporas and transnational experiences, which engender wholly new points of reference, both private and collective, and signal a shift in traditional axes of global exchange. Making use of all sorts of mediums, from the elegy to the grotesque, from melancholy irony to the candid recording of the most intimate emotions, they undermine the seemingly impermeable dichotomies like “sameness” vs “difference”, “ours” vs “theirs”, “here” vs. “there” or “authenticity” vs “inauthenticity”.

The third part of the exhibition looks to the future, examining the possibility of utopias created upon entirely new principles. Less than a decade ago Martinican writer and philosopher Édouard Glissant described the beginning of an epoch in which the entire globe becomes “a new region of the world”. Everything which hasn’t come into contact with each other, converges and enters in a relationship, oriented towards a new pattern of connections involving people and nature based on reciprocity and not hegemony. The title of our exhibition indeed takes its cue from Glissant.

Today, nightmares from the distant past seem to be hounding us more and more frequently with obsessions about divisions and barriers. There’s been an upsurge in xenophobic, nationalistic and racist reactions. The kind of reality that Joseph Conrad describes in the Congo – the extreme exploitation of both people and nature – seems to have been resuscitated on a global scale, albeit in new ways. Could Glissant’s message of hope safeguard our raison d’être in these dark times?

The presented works, rooted in specific experiences, shed light on the wider mechanisms of exclusion both in Poland and the world. At the same time, they open up a space to consider ways of forging complex and non-exclusionary identities while strengthening human ties.
The exhibition draws its inspiration from the intellectual tradition of such thinkers as Frantz Fanon, Aimé Césaire, James Baldwin, Stuart Hall, bell hooks, Paul Gilroy and Achille Mbembe. Stripped of any delusions, contemporary analysis roots itself in this tradition with the conviction that it’s possible to build an ethical future based on recognizing in others their subjecthood and a profound awareness of our common human fate.

The exhibition will close with a poem by American poet Claudia Rankine, concluding with the words: “we are travelling as a family”.