„Niewinne Kolonie” Katarzyny Swinarskiej w Gdańskiej Galerii Miejskiej
Żyjemy w świecie, w którym coraz wyraźniej w dyskursie społeczno-politycznym pojawia się temat imigrantów. Wzbudza on skrajne emocje, wynikające często ze zdemonizowanego obrazu „Innego”.
Dekadę temu na 53. Międzynarodowym Biennale Sztuki w Wenecji, Krzysztof Wodiczko w Polskim Pawilonie zaprezentował pracę zatytułowaną Goście. Wpisująca się w nurt sztuki społecznie zaangażowanej wideoinstalacja ukazywała sceny z życia imigrantów w taki sposób, że widz mógł niejako podglądać je zza matowej – oddzielającej od rzeczywistości odbiorcy – szyby. Kim byli bezimienni, pozbawieni statusu społecznego ludzie ukazani przez Wodiczkę? Skąd pochodzili? Co sprawiło, że znaleźli się w takiej życiowej sytuacji? Tego nie wiemy. Artysta nie dość, że nie dał jednoznacznej odpowiedzi na te nurtujące nas pytania, to poprzez anonimowość bohaterów Gości, ukazał globalny problem jakim jest wykluczenie społeczne. Imigrantem może stać się każdy z nas. Powody imigracji mogą być przecież bardzo różne, nie tylko: polityczne, religijne, powodowane konfliktami zbrojnymi, ale też te związane z sytuacją ekonomiczną.
Katarzyna Swinarska w swoim najnowszym projekcie Niewinne Kolonie, patrząc na zagadnienie z osobistego punktu widzenia, podejmuje kwestię sytuacji młodej Ukrainki opiekującej się jej 105-letnią babką. W przeciwieństwie do autora Gości, Swinarską interesuje indywidualny przypadek, który przeradza się w metaforę problemu. Sytuacja ukraińskiej opiekunki staje się punktem wyjścia dla artystycznych rozważań na temat fali migracji ekonomicznej, która niejednokrotnie przybiera zakamuflowane formy współczesnego wyzysku o charakterze kolonialnym. Coraz więcej obywateli Ukrainy zmuszonych jest emigrować z nadzieją na polepszenie sytuacji materialnej nie tylko własnej ale i swoich bliskich. Zazwyczaj wykonują aktywności, do których nie są wymagane kwalifikacje. Najmowani są do najprostszych, ale i tych najbardziej niewdzięcznych prac: w tym sprzątanie, opieka czy praca na budowach. Często wiąże się to z krzywdzącym stereotypem, czyli postrzeganiem imigranta zarobkowego jako niewykształconego, nieobytego, czy po prostu w jakimś stopniu „gorszego”.
Granice świata, który obserwujemy oczyma artystki, wytyczają napięte relacje pomiędzy kobietami. Pracodawczyni, kobieta wykonująca usługę i ta, która jej potrzebuje, żyją pod jednym dachem; skazane na siebie, są sobie niezbędnie potrzebne. Klaustrofobiczny układ frapuje odwiecznym schematem, do którego spycha kobiety kultura patriarchalna, sprowadzając bogate i biedne do roli gotujących, sprzątających i sprawujących opiekę. Mężczyźni w tej rzeczywistości są nieobecni. W projekcie Niewinne Kolonie pojawiają się tylko pośrednio, jako autorzy poradników dla kobiet z początku XX wieku, wyrokując na przykład jak powinien wyglądać ładny biust i jak rozpoznać dobrą „mamkę” po wyglądzie piersi. Nieobecni są też przyczyną rywalizacji pomiędzy kobietami i celem ogromnej tęsknoty. Tę tęsknotę i pragnienie miłości na wystawie reprezentują wielkie, czarne kwiaty inspirowane ukraińskim haftem ludowym. Pozytywnym elementem opowiadanej historii okazuje się bowiem ukraiński folklor, z którego siłę czerpie ukraińska imigrantka w Polsce i który staje się inspiracją dla cyklu malarskiego Swinarskiej.
Katarzyna Swinarska – absolwentka Wydziału Malarstwa Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku. Zadebiutowała jako artystka w roku 2009 cyklem obrazów, na pokonkursowejwystawie 39. Biennale Malarstwa „Bielska Jesień”. Zajmuje się malarstwem i wideo – często o charakterze performensu dokamerowego, tworzy instalacje multimedialne, kuratoruje wystawy. Pracę doktorską obroniła w 2014 roku na macierzystej uczelni (promotor: Henryk Cześnik). W roku 2017 pokazała film My — Wspólny organizm opowiadający o miłości i rywalizacjiw parach artystycznych; kuratorowała wystawę Awangarda/sen paradoksalny poświęconą zjawisku modernistycznych utopii we współczesnej sztuce feministycznej; zrealizowała projekt malarski Biophilia na Międzynarodowy Festiwal inSPIRACJE 12. Breathtaking w Szczecinie. W roku 2018 pokazała projekt performatywny Czarna sukienka, aktualnie pracuje nad projektem wystawy Niewinne Kolonie. Otrzymała Grand Prix Międzynarodowego Konkursu Filmów Eksperymentalnych In OutFestival za pracę wideo Dygresyjna tożsamość (2016). Współtwórczyni filmu Wytwórcy wyobraźni nagrodzonego na 2. Triennale Sztuki Pomorskiej (2016). Finalistka Gdańskiego Biennale Sztuki (2014, 2016, 2018), finalistka Triennale Sztuki Pomorskiej (2013, 2016), laureatka stypendium Miasta Sopot dla osób zajmujących się twórczością artystyczną (2014 i2016), stypendium kulturalnego Miasta Gdańska (2010, 2018), stypendium Marszałka Województwa Pomorskiego dla twórców kultury (2010, 2018) oraz trzymiesięcznej rezydencji artystycznej w Szwajcarii (2012). Jej prace znajdują się w kolekcjach instytucjonalnych: NOMUS (Nowe Muzeum Sztuki) w Gdańsku, Instytut Sztuki Wyspa w Gdańsku, Państwowa Galeria Sztuki w Sopocie oraz w prywatnych kolekcjach w Polsce, Niemczech, Austrii, Holandii, Szwajcarii i w Stanach Zjednoczonych.
Przypisy
Stopka
- Osoby artystyczne
- Katarzyna Swinarska
- Wystawa
- Niewinne Kolonie
- Miejsce
- Gdańska Galeria Miejska 2
- Czas trwania
- 2.03–27.04.2019
- Osoba kuratorska
- Grażyna Tomaszewska-Sobko, Andrzej Zagrobelny
