„Niech poprzedza Cię płomień” w Galerii Arsenał w Białymstoku

Kurdyjska scena artystyczna rozwija się w szczególnie trudnych warunkach politycznych i ekonomicznych. Trwająca od dłuższego czasu presja neoliberalnej ekonomii, niezrealizowane marzenia o własnym państwie, liczna międzynarodowa diaspora kurdyjska oraz charakteryzujący tę scenę brak doświadczenia przełomu konceptualnego mają znaczący wpływ na życie społeczne i istotne postawy artystyczne.

Tytuł wystawy – „Niech poprzedza cię płomień” – odnosi się do historii spalenia przez artystów prac malarskich na ulicy irackiego miasta Sulejmania* w latach 90., gdy wielu twórców starszego pokolenia opuściło już kraj, a młodsza generacja przeczuwała wyczerpanie się dotychczasowego języka sztuki wobec geopolitycznego usytuowania kraju, targanego wojnami i powstaniami. Ta dramatyczna manifestacja była poniekąd zapowiedzią przełomu artystycznego polegającego zerwaniu z kontynuacją tradycji modernistycznej, szukaniu inspiracji w praktykach życia codziennego i posługiwaniu się wernakularnym językiem wizualnym.

„Niech poprzedza Cie płomień”, widok wystawy, fot. Maciej Zaniewski

Kani Kamil, „Jej głos”, 2015, stopklatka z wideo obiekt towarzyszący pracy wideo, drewno (kij i miska), metal, włosy artystki, 88 × 11 × 8 cm, fot. Maciej Zaniewski

„Niech poprzedza Cie płomień”, widok wystawy, fot. Maciej Zaniewski

Sherko Abbas, „Co robi July?”, 2010, stopklatka z wideo, fot. Maciej Zaniewski

Rebeen Hamarafiq, „Kapanie”, 2014, stopklatka z wideo, fot. Maciej Zaniewski

Rozhgar Mustafa, „Jestem podobna do Ojca”, 2013, stopklatka z wideo

Hiwa K, „Projekt dzwon”, 2007–2015/2019 , obiekt, odlew z przetopionego złomu wojennego, sznur, drewniane zawieszenie, 180 × 226 × 150 cm, 300 kg, fot. Maciej Zaniewski

Rebeen Hamarafiq, „Dostrajanie ciała”, 2016, stopklatka z wideo, fot. Maciej Zaniewski

Ważnym elementem wystawy jest transformacja emocjonalna związana z przeżywaniem historii i zmiennymi ścieżkami pamięci indywidualnej oraz zmiany obyczajowe i społeczne po II wojnie w Zatoce Perskiej. Wypracowywanie nowego języka sztuki w kraju przeoranym wojnami i doświadczeniami walki społeczeństwa o przetrwanie ekonomiczne jest szczególnie trudne, ale przyniosło szereg bardzo ważnych prac i postaci sceny artystycznej. Badania do wystawy trwały wiele lat, począwszy od 2007 roku, m.in. dzięki warsztatom prowadzonym w irackiej części Kurdystanu przez polską kuratorkę Anetę Szyłak i międzynarodowo rozpoznanego artystę kurdyjskiego mieszkającego w Berlinie Hiwę K – w których większość uczestników niniejszej wystawy brała aktywny udział.

Artyści zaproszeni do wystawy należą do pokolenia trzydziesto- i czterdziestolatków, w większości mieli możliwość studiowania za granicą, głównie w Niemczech, Wielkiej Brytanii czy Skandynawii. Część z nich wróciła z zagranicy i uczy w szkołach artystycznych, część pozostała w diasporze. W gronie zaproszonych artystów znajdują się między innymi: Hiwa K (Berlin), Sherko Abbas (Manchester), Kani Kamil (Manchester), Shirwan Fatih (Sulejmania), Rebeen Hamarafiq (Sulejmania), Rozhgar Mustafa (Sulejmania), Sakar Sleman (Sulejmania), Walid Siti (Londyn), Halgurd A. Baram (Sulejmania)

Na wystawę składa się szereg instalacji multimedialnych, prace rzeźbiarskie, rysunkowe i fotografie, które wypełnią przestrzeń białostockiej Galerii Arsenał elektrownia wielowymiarową, emocjonalną narracją o wyjątkowym przekazie kulturowym i politycznym.

Aneta Szyłak

* Posługujemy się nazwą Sulejmania, ponieważ podawany przez „Urzędowy wykaz polskich nazw geograficznych świata” (wyd. Główny Urząd Geodezji i Kartografii, Warszawa 2019) zapis As-Sulajmanijjama pochodzenie arabskie, przez co jest odbierany przez Kurdów jako obraźliwy. Kurdyjski zapis nazwy miasta to: Slêmanî.