„Nie oglądaj się za siebie” – Triennale Rysunku Wrocław 2022

Hasło tegorocznej edycji konkursu Triennale Rysunku zostało wybrane ze względu na jego aktualność oraz pojemność i wielowątkowość. Daje twórcom możliwość eksplorowania rozmaitych kontekstów i znaczeń, odniesień do wątków historii dawnej i najnowszej, rzeczywistości pandemicznej, nowych i starych porządków, kultury, popkultury, religii, polityki oraz do podjęcia treści osobistych. Spośród prezentowanych w przestrzeniach Muzeum Współczesnego Wrocław realizacji, niezwykle zróżnicowanych nie tylko w kontekście sposobu myślenia o medium, ale przede wszystkim na płaszczyznach znaczeniowych, łagodnie wyodrębniają się trzy główne zagadnienia, na które warto zwrócić uwagę. Są to: przeszłość, teraźniejszość i przyszłość, stanowiące w tym przypadku rodzaje wektorów, bez wyraźnego kierunku i zwrotu, po których, w sposób nieliniowy, poruszają się artyści.

W tym kontekście nie sposób nie wziąć pod uwagę miejsca ekspozycji – niegdyś bunkra przeciwlotniczego, dziś siedziby Muzeum Współczesnego Wrocław, który jest milczącym świadectwem skomplikowanej historii i tożsamości Wrocławia. Przyglądając się najbardziej aktualnym praktykom artystycznym, badamy więc nie tylko potencjał rysunku jako medium zanurzonego we współczesności i kreującego ją, ale przede wszystkim przyglądamy się stanowiskom twórców wobec tego co będzie, jest i było.

Andrzej Kulig, „Wymiana głowy”, Triennale Rysunku Wrocław 2022, fot. Małgorzata Kujda

Adam Nowaczyk, „Gry i zabawy”, Triennale Rysunku Wrocław 2022, fot. Małgorzata Kujda

Jarosław Słomski, „Przepisany zeszyt”, Triennale Rysunku Wrocław 2022, fot. Małgorzata Kujda

To by się za siebie nie oglądać wymaga pewnej determinacji i bezwzględności. Rodzi to pewne wątpliwości, czy w ogóle możliwym jest, by faktycznie, prawdziwie i w pełni odrzucić przeszłość i – tym samym – część tożsamości? Wydaje się to być swego rodzaju negacjonizmem historycznym w kontekście nie tyle wydarzeń w dziejach, ale w ujęciu antropologicznym, oznacza odrzucenie koncepcji roli wychowania i społeczeństwa w procesach kształtowania się osobowości i zbiorowości w ogóle. Nie sposób iść wyłącznie naprzód, nie uznając części samego siebie. Niemożność uzyskania całkowitej autonomii od przeszłości jest jedną z kilku przyjętych przez artystów perspektyw – po drugiej stronie stają jednak ci, którzy przeszłość afirmują, wierząc, że rozpoznanie i krytyczna autorefleksja stanowią podglebie dla świadomości, pozycjonowania samego siebie w rzeczywistości i podejmowania działań mających wpływ na przyszłość.

Marcin Mierzicki, „Obiekt w lustrze jest bliżej niż się wydaje”, Triennale Rysunku Wrocław 2022, fot. Małgorzata Kujda

Urszula Pieregończuk, „Ikarus”, 2021, Triennale Rysunku Wrocław 2022, fot. Małgorzata Kujda

Niejako siłą rzeczy najliczniejszy głos na wystawie stanowią realizacje, które można rozumieć jako rodzaj produktu egzystencjalnego, wyrobu procesu przeżywania, odnoszące się do teraźniejszości, do rzeczywistości właśnie przeżywanej lub dopiero co przeżytej, stanowiące rodzaj komentarza do niej, wyrażające czasem niezgodę na jej kształt, podejmujące z rzeczywistością dyskurs lub wręcz aktywnie zwalczające ją. Artyści, poruszając się w obszarze szeroko definiowanego rysunku podejmują walkę o władzę, możliwość kształtowania otaczającego świata, samostanowienie w rzeczywistości.

Marcin Czarnopyś, „Rysunkowa teoria wielkiego powrotu”, Triennale Rysunku Wrocław 2022, fot. Małgorzata Kujda

Irmina Rusicka i Kacper Lecnim, „Koń z żebrami do góry uczy się latać”, Triennale Rysunku Wrocław 2022, fot. Małgorzata Kujda

Choć prezentowane na wystawie prace przedstawiają zróżnicowane strategie artystyczne, zawsze jednak są to teraźniejszości odbite, zniekształcone przez osobiste doświadczenia, będące obrazem swoistej, mocno zindywidualizowanej, osobniczej percepcji rzeczywistości.

Przyszłość, niezmiennie nieznana, w swej nieuchronności jednak posiada niewyczerpany potencjał spekulatywny, nieprzebrana jest przestrzeń między prawdopodobnym i nierealnym. Przyszłość, według biorących udział w wystawie artystów, bliższa jest jednak słowom Mrożka, że „jutro to dziś, tyle, że jutro”, należy więc patrzeć w nią bez przesadnego optymizmu, szczególnie wówczas, jeśli wobec rzeczywistości stosunek ma się raczej krytyczny. Prezentowane na wystawie realizacje, podejmujące rozmaite wątki związane z przyszłością, mogą, o ironio, wywołać sentymentalne westchnienie, że „kiedyś to było”, i prowokować chęć, by jednak się za siebie obejrzeć.