„Na rzecz domeny publicznej” Krzysztofa Wodiczko w Muzeum Sztuki w Łodzi

Krzysztof Wodiczko, Pojazd bezdomnych, 1988-1989 (5 Aleja, Nowy Jork, 1988)

Wystawa przybliża praktykę Krzysztofa Wodiczki, pioniera działań artystycznych w przestrzeni publicznej, jednej z najbardziej znaczących postaci sztuki krytycznej. Wodiczko, podtrzymując tradycję awangardy, wypracowuje technologię niezgody i przekształcania rzeczywistości – wydobywa krytyczny i utopijny wymiar sztuki rozumianej przez niego jako praktykowanie demokracji.

Wystawa Na rzecz domeny publicznej ukazuje zróżnicowany dorobek artysty, podkreślając jednocześnie znaczenie jego wczesnej twórczości, w której zostało zainicjowane przejście od zagadnień artystycznych do problematyki społecznej oraz od sfery prywatnej  do przestrzeni publicznej. Na ekspozycji w retrospektywnym przeglądzie prac – w nie do końca chronologicznym układzie – znajdują rozwinięcie zasadnicze wątki działań artystycznych Wodiczki z lat 1969–2014.

Krzysztof Wodiczko. Na rzecz domeny publicznej, widok wystawy

Krzysztof Wodiczko. Na rzecz domeny publicznej, widok wystawy

Krzysztof Wodiczko, Laska tułacza, 1992

Prace z lat 70. są przypomniane jako kluczowe dla jego późniejszej praktyki, w której imperatyw etyczny łączy estetykę z polityką. Okres ten charakteryzują interdyscyplinarne eksperymenty oraz łączenie konstruktywistycznej tradycji z doświadczeniami projektanta i neoawangardowego artysty sytuującego się w kontekście ówczesnych wydarzeń.

Ilustracją tych zainteresowań są zapisy działań o charakterze performatywnym, seria ironicznych, autoportretowych realizacji, obiekty, rysunki i dokumentacje dotyczące pierwszych działań  w przestrzeni publicznej.  Specjalnie na wystawę rekonstruowana jest wielka, przestrzenna instalacja z 1972 roku, wprowadzająca odbiorców w długi korytarz tytułowego Przejścia. Kolejną z kluczowych prac z tego okresu są Odniesienia, praca w której obrazy z różnych historycznych epok wyświetlane są na płótnach z namalowanymi liniami. Zawarte w niej analityczne spojrzenie na ideologiczny wymiar przedstawienia znalazło rozwinięcie na początku lat 80. w monumentalnych projekcjach w przestrzeni publicznej.

Krzysztof Wodiczko, Arco De la Victoria, Madryt, 1991

Krzysztof Wodiczko, Rzecznik obcego ( Porte-parole), 1993

Krzysztof Wodiczko, Egida wyposażenie dla miasta obcych, 1998

Pracę Krzysztofa Wodiczki „na rzecz domeny publicznej” oraz jego wysiłki czynienia przestrzeni wspólnej dostępną dla różnych grup użytkowników pokazuje obszerna dokumentacja, obejmująca wybór z około 90 projekcji zrealizowanych w miastach różnych krajów i kontynentów. Od tych pierwszych z początku lat 80., analizujących sens polityczny architektury jako nośnika władzy, poprzez szereg realizacji poddających krytycznej lekturze zapisaną w budowlach historię lub realizowanych w odpowiedzi na wydarzenia polityczne – projekcje Wodiczki odrzucają oficjalne narracje pomnikowej historii i przeciwstawiają się monopolizowaniu pamięci zbiorowej. Prezentowane na wystawie filmowe zapisy przypominają monumentalne projekcje realizowane od połowy lat 90. z użyciem techniki wideo, w których Wodiczko ożywiał budynki i pomniki obrazami i głosami bezdomnych, imigrantów, ofiar przemocy, weteranów wojennych.

Projekcja w Tijuanie, El Centro Cultural, Tijuana, 2001

Projekcja w Hiroszimie, Kopuła Bomby Atomowej, Hiroszima, 1999

Przykładami rozwijania filozofii dialogu są Instrumenty ksenologiczne i Pojazdy, realizowane i testowane od 1989 roku w Europie i Stanach Zjednoczonych. Wodiczko, projektant z wykształcenia, wypracowywał coraz bardziej zaawansowane technologicznie urządzenia służące Innym do pojawiania się w sferze publicznej, bycia w niej widzianymi i słyszanymi.

Prace z ostatnich lat pokazują udział Wodiczki w antywojennych debatach. Postulowana przezeń idea „rozbrajania pamięci” znajduje przełożenie w projektach dekonstruujących pamięć wojen i przemocy, co miało swój początek we wcześniejszej praktyce artysty. Spektakularnym przykładem tej postawy jest projekt Światowego Instytutu Obalenia Wojen – propozycja obudowania Łuku Triumfalnego w Paryżu architektoniczną konstrukcją-instytucją, działającą na rzecz rozbrajania kulturowych mitów powstałych wokół wojen. Projekt zilustrowany na wystawie wielkoformatowymi wizualizacjami jest estetyczną i polityczną odpowiedzią artysty na potrzebę wypracowywania publicznych dyskursów antywojennej kultury.

Krzysztof Wodiczko. Na rzecz domeny publicznej, widok wystawy

Krzysztof Wodiczko. Na rzecz domeny publicznej, widok wystawy