„Milion linii” w Bunkrze Sztuki

Milion linii, widok wystawy

Pani Miller – bohaterka opowiadania Szczegóły angielskiego pisarza Chiny Miéville’a – cierpi na dość osobliwą przypadłość. Dręczą ją natrętne wizje. W liniach, pęknięciach i zagięciach otoczenia nieustannie dostrzega dziwne i przerażające istoty, które usiłują przejąć kontrolę nad naszym światem. Uwięziona w świecie szczegółów, „milionów malutkich upiornych krawędzi, milionów linii”, które uporczywie interpretuje w jeden i ten sam sposób, pani Miller nie opuszcza swego mieszkania. Świat poza nim jest dla niej nie do zniesienia, stając się wielkim portalem, poprzez który inna rzeczywistość przenika do jej własnej. Ze strachu przed kiełkującymi wizjami bohaterka pragnie zapobiec powstawaniu kolejnych szczelin, malując wszystkie ściany swego mieszkania na biało. Mimo dziesiątek wizji, jakich doświadcza, jej historia może być odczytywana jako ostrzegawcza opowieść o ograniczeniach wyobraźni kontrolowanej przez zewnętrzne siły.

Milion linii, widok wystawy

Viktorija Rybakova, Katalog Navakasa, 2015, w tle Drzwi obrotowe (fragment), Viktorija Rybakova

To, co wyobrażone – jako to, co aktywnie wkracza w naszą rzeczywistość i ją modyfikuje – jest również przedmiotem dociekań litewskiego filozofa Kristupasa Saboliusa. Wskazuje on na dwojaką naturę wyobraźni: z jednej strony powiększa ona obszar ludzkiej wolności, pozwalając nam dostrzec nowe możliwości i sposoby ich realizacji, z drugiej jednak może stać się przedmiotem kontroli. Ten ostatni aspekt zazwyczaj doskonale widoczny jest w działalności tzw. „fabryk snów” – przemysłów reklamy, rozrywki, a nawet kultury jako takiej, które „synchronizują tożsamości nie poprzez to, jacy jesteśmy, ale poprzez to, o czym marzymy”. W swych tekstach Sabolius analizuje takie formy wyobraźni, które ujawniają jej krytyczny potencjał względem tych mechanizmów.

Nomeda i Giedyminas Urbonas, Dom psychotropowy: pawilon zooetyki i technologii Ballardowskich, 2015

Žilivinas Landzbergas, Nie pamiętam, ale mi mówiono, 2015

Nomeda i Giedyminas Urbonas, Dom psychotropowy: pawilon zooetyki i technologii Ballardowskich (fragment), 2015

Te dwie formy narracji na temat wyobraźni – literacka (Miéville) i filozoficzna (Sabolius) – spotykają się w przestrzeni wystawy Milion Linii prezentowanej w Galerii Sztuki Współczesnej Bunkier Sztuki w Krakowie. Zorganizowana we współpracy z Centrum Sztuki Współczesnej w Wilnie prezentacja jest częścią XII Triennale Bałtyckiego odbywającego się na przestrzeni kilku lat w czterech krajach (Litwa, Łotwa, Estonia, Polska). Jego myślą przewodnią jest wypowiedź artysty Davida Bernsteina: „to, co jest dziełem sztuki dziś, może być czymś zupełnie innym jutro”. W krakowskiej wystawie wyprawa w kierunku czegoś „zupełnie innego”, fantastycznego pola jeszcze nierozpoznanych i nienazwanych możliwości, jest eksplorowana za pomocą pojedynczego narzędzia – wyobraźni.

Jay Tan, Głośniki na ślinę, 2015, w tle neon Jeszcze nie zatytułowana, Laura Kaminskaitė, 2015