„Mama mówiła odpocznij” Magdaleny Hlawacz
 w BWA Tarnów

XXI wiek jawi się jako epoka ludzi zmęczonych. O zjawisku „wyczerpania” piszą filozofowie, socjolożki, psychologowie. Bez zbędnych teorii, coraz częściej odczuwamy ten stan sami – w naszym codziennym życiu. Trudno jednoznacznie sprecyzować gdzie tkwi źródło „zmęczenia”. W poprzednich dekadach łatwiej można było wskazać winowajcę; był nim wymagający dyrektor zakładu, w którym przyszło nam pracować, innym razem wyczerpywała nas sytuacja ekonomiczna kraju czy międzynawowe konflikty.

widok wystawy Magdaleny Hlawacz „Mama mówiła odpocznij” fot. Przemysław Sroka / archiwum BWA Tarnów  

widok wystawy Magdaleny Hlawacz „Mama mówiła odpocznij” fot. Przemysław Sroka / archiwum BWA Tarnów  

Zdaje się, że w obecnym wieku, sami jesteśmy sobie winni, tocząc nieustanną wojnę z własnym „ja”. Żyjemy w społeczeństwie z utrwalanym mottem życiowym, że wszystko zależy tylko od nas i możemy osiągnąć wiele, wykonując kolejne etapy ciągłego rozwoju”. Każde marzenie jest „w zasięgu ręki”, wystarczy tylko chcieć. Informacja „możesz wszystko okazała się zgubna dla naszego organizmu, który bez narzuconych zewnętrznych norm i zakazów, poddaje się wewnętrznemu strażnikowi – własnemu „ja”. Ten okazuje się groźniejszy niż niejeden z historycznych dyktatorów. Jako „managerowie samych siebie” wymyśliliśmy nową formę odpoczynku, która ma sens tylko w kontekście wcześniej wykonanej pracy. Odpoczynek stał się elementem obowiązkowym w naszym codziennym życiu. Jest precyzyjnie zaplanowany, mając swoje ukryte cele; powinien być aktywny (bo ważne jest dbanie zdrowie), powinien być produktywny (bo ważny jest rozwój osobisty), powinien być szczególny (bo bez sensu robić coś, co nie ma celu). Żyjemy w cieniu powinności pracy i odpoczynku, koncentrując się wyjątkowo wyraźnie na wewnętrznym głosie, który ciągle od nas wymaga lepszego „ja”.

widok wystawy Magdaleny Hlawacz „Mama mówiła odpocznij” fot. Przemysław Sroka / archiwum BWA Tarnów  

widok wystawy Magdaleny Hlawacz „Mama mówiła odpocznij” fot. Przemysław Sroka / archiwum BWA Tarnów  

widok wystawy Magdaleny Hlawacz „Mama mówiła odpocznij” fot. Przemysław Sroka / archiwum BWA Tarnów  

widok wystawy Magdaleny Hlawacz „Mama mówiła odpocznij” fot. Przemysław Sroka / archiwum BWA Tarnów  

Artystka w odpowiedzi na problematykę wyczerpania namalowała słowa i zwroty, które wydają się niejednoznaczne: „Odpuszczenie”, „Rozgrzeszenie”, „Kołdra odciążeniowa” czy „Nic nie szkodzi” chcąc przywrócić rzeczywistość naturalnemu biegowi rzeczy, gdzie odpoczynek ma w sobie element lekkości i spokoju (a nie samorozwoju). W poszukiwaniu równowagi, przywołuje słowa pełne troski, wypowiadane przez najbliższe osoby: „Dziecko, odpocznij”. Ich prostota może stać się jedynym ratunkiem dla zmęczonej rzeczywistości.

Wystawa i proces jej przygotowań to praca dla Magdaleny Hlawacz – zawodowej artystki. Autorka zamiast wernisażu – klasycznego, uroczystego otwarcia wystawy, który jest ważnym elementem systemu – obiegu sztuki w galeriach, zachęca nas do drzemki. Prosi, abyśmy zostali w domu i odpoczęli. Drzemka ma w sobie coś naturalnego, nie musi przechodzić wszystkich faz „właściwego” snu, może być kilkuminutowym „zatrzymaniem” organizmu, wymykającym się pracy i aktywnemu odpoczywaniu. Jest obiecująco bezproduktywna.

*Pisząc notatkę do wystawy, kuratorka inspirowała się książką Byung-Chul Han, Społeczeństwo zmęczenia i inne eseje, Warszawa 2022.