Do zobaczenia 06.09.2015 8 min

„Makom. Dani Karavan. Esencja miejsca” w Międzynarodowym Centrum Kultury

Redakcja

udostępnij — facebook twitter/x link

pobierz .pdf

Axe Majeur – Kładka dla pieszych, 1980-2009, Cergy-Pontoise, Francja, Passerelle Guide Michelin

Makom znaczy po hebrajsku „miejsce”. To słowo to zarazem klucz do rozumienia sztuki Daniego Karavana. Miejsce jest bowiem dla artysty punktem wyjścia, inspiracją, jednocześnie kontekstem i materią dzieła zarówno w przestrzeni naturalnej, jak i w przestrzeni miejskiej, galeryjnej bądź muzealnej.

Tworzywem dla artysty są nie tylko beton, kamień, stal, drewno, ale także woda, piasek, roślinność, wiatr, słońce, śpiew ptaków, krajobraz, a nawet widok z okna i pustka. Z tych składników izraelski artysta kreuje prace site-specific, czyli przeznaczone dla wybranego, konkretnego miejsca i wchodzące w wielorakie relacje z jego przestrzenią. Dla artysty ludzie są zawsze integralnym i dopełniającym całość elementem jego dzieła. Wykreowane przez Karavana formy zachęcają ludzi do wejścia w dzieło, do fizycznej aktywności, interakcji i estetycznej percepcji. Stają się bardziej aktorami niż biernym widzami.

Dani Karavan to izraelski artysta urodzony w Tel Awiwie w rodzinie galicyjskich emigrantów, którzy w latach dwudziestych XX wieku przyjechali do Palestyny, aby wspólnie z innymi kłaść podwaliny pod przyszłe państwo żydowskie. Edukację artystyczną pobierał między innymi w założonej w 1906 roku przez Borysa Schatza Akademii Sztuki i Wzornictwa Bezalel. Uczelnia ta w pierwszym okresie swojego istnienia skupiała się przede wszystkim na zdefiniowaniu, czy raczej stworzeniu narodowej sztuki izraelskiej, próbując łączyć wpływy wszystkich kultur, jakie reprezentowali przybywający do Palestyny osadnicy. Również w projektach Karavana wielokrotnie można dostrzec inspiracje lokalnymi kulturami.

Makom. Dani Karavan. Esencja miejsca, wystawa w Międzynarodowym Centrum Kultury

Axe Majeur – Paryska Esplanada i Dwanaście kolumn, 1980-2009, Cergy-Pontoise, Francja, Studio Karavan

Do jego najsłynniejszych dzieł należą:

Negev Monument czyli Pomnik Brygady Negev w Beer Szewie (1963–1968) – pierwsza wielkoskalowa praca Karavana, określana jest przez niego samego jako idiom jego twórczości. Betonowa struktura współgra z otaczającą ją pustynią, a dodatkowego efektu akustycznego dostarczają organy wiatrowe.

Kikar Levana (Biały Plac) w Tel Awiwie (1977–1988) to hołd dla budowniczych miasta, zwłaszcza części wzniesionej przez architektów z kręgu Bauhausu. Tel Awiw (hebr. Wzgórze wiosny) to miasto stworzone od podstaw przez osadników żydowskich, które w ciągu stu lat rozrosło się, by stać się nowoczesną metropolią. Dzieło Karavana umieszczone w przestrzeni miejskiego parku zgodnie z zamierzeniem autora, szybko stało się dla mieszkańców Tel Awiwu ulubionym miejscem wypoczynku.

Wśród dzieł Karavana bardzo ważne miejsce zajmują te upamiętniające ofiary II wojny światowej i Holocaustu. Do tej grupy należą między innymi pomnik W hołdzie więźniom obozu w Gurs (1993-1994) czy berliński Pomnik Pomordowanych Sinti i Romów Europy, Ofiar Narodowego Socjalizmu (1992–2012).

Pasaże, Miejsce Pamięci – W hołdzie Walterowi Benjaminowi, 1990-1994 Portbou, Hiszpania

Pasaże – w hołdzie dla Waltera Benjamina w Portbou (1990–1994) jest chyba najbardziej znanym dziełem Karavana, zrealizowanym w miejscu wiecznego spoczynku tragicznie zmarłego w niewyjaśnionych okolicznościach w 1940 roku niemiecko-żydowskiego filozofa, Waltera Benjamina. Prowadzący prosto w odmęty kotłujących się fal korytarz, to w pewnym sensie droga donikąd, która przypomina o jego tragicznej śmierci.

Makom. Dani Karavan. Esencja miejsca, wystawa w Międzynarodowym Centrum Kultury

Wymowa pomników tworzonych przez artystę często związana jest z tematami tolerancji, pokoju i poszanowania praw człowieka. Droga Praw Człowieka w Norymberdze (1988–1993) i Droga Pokoju(Niccana, 1996–2000) na granicy izraelsko-egipskiej to dwa dzieła bazujące na podobnej koncepcji i wyrażające podstawowe wartości, którym hołduje Karavan. W obu tych założeniach podstawową osią jest linia wyznaczana przez potężną kolumnadę.

Pasaże, Miejsce Pamięci – W hołdzie Walterowi Benjaminowi, 1990-1994 Portbou, Hiszpania

Makom. Dani Karavan. Esencja miejsca, wystawa w Międzynarodowym Centrum Kultury

Karavan ma na swoim koncie szereg wystaw indywidualnych i zbiorowych, wśród których na szczególną uwagę zasługują: Makom (herb. Miejsce, zaprezentowana w 1982 roku w Tel Aviv Museum of Art oraz Kunsthalle w Baden-Baden, Environment dla pokoju (Forte di Belvedere, Florencja 1978) czy instalacja Kadish – Requiem dla Sabry. To ostatnie dzieło szczególnie nawiązuje do „korzeni” samego artysty, ponieważ tym mianem określa się Żydów urodzonych i wychowanych na terenie Palestyny. Na uwagę zasługuje jeszcze inna wyjątkowa praca, zatytułowana Modlitwa o pokój Jerozolimy – monumentalna dekoracja ścienna umieszczona w głównej sali obrad izraelskiego Knessetu.

Szczególnym elementem niniejszej krakowskiej wystawy jest Hommage à Tadeusz Kantor – instalacja stworzona przez Daniego Karavana specjalnie dla Galerii MCK i odnosząca się do wieloletniej znajomości obu artystów.