„Kolekcja GSW od 1958 roku do dzisiaj” w Galerii Sztuki Współczesnej w Opolu

Galeria Sztuki Współczesnej w Opolu jest instytucją, która powstała na fundamentach Biura Wystaw Artystycznych. W latach 50. XX wieku w Opolu próbowano zbudować od podstaw środowisko artystyczne, tworząc instytucje i ramy organizacyjne umożliwiające funkcjonowanie plastyków przybyłych z całego kraju. W województwie opolskim nie było szkół wyższych kształcących artystów, brakowało awangardowej myśli oraz stowarzyszeń, które umożliwiłyby sprawne funkcjonowanie twórców po II wojnie światowej.

Lata 50. XX wieku to czas znaczących reform i inicjatyw artystycznych w mieście. Włodarze zaoferowali warunki do rozwoju młodym twórcom, którzy zaczęli przyjeżdżać na Ziemie Odzyskane z Krakowa i – w mniejszym stopniu – z Warszawy, Poznania i Wrocławia (pod koniec lat 50. w Opolu, co warto podkreślić, rozpoczął swoją działalność Teatr 13 Rzędów Jerzego Grotowskiego).

Z inicjatywy nowo przybyłych twórców i twórczyń w 1958 roku stworzono Opolski Oddział Centralnego Biura Wystaw Artystycznych w Warszawie (z kilkoma mniejszymi oddziałami w regionie), który od 1962 roku funkcjonuje jako niezależna jednostka o nazwie Biuro Wystaw Artystycznych (BWA). Od 1958 roku siedzibą BWA w Opolu był budynek dawnej niemieckiej karczmy przy ul. Ozimskiej 10. Pierwszym kierownikiem instytucji został Ignacy Paprotny. Pierwszą wystawą przy ul. Ozimskiej była prezentacja prac Jana Stasiniewicza (malarza, absolwenta Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie). BWA stało się jedyną instytucją w województwie opolskim zajmującą się prezentacją i upowszechnianiem współczesnych sztuk wizualnych.

Budynek Galerii Sztuki Współczesnej Biura Wystaw Artystycznych w Opolu, pl. Lenina, lata 70. XX wieku. fot. arch. GSW

Budynek Galerii Sztuki Wpółczenej w Opolu

W BWA organizowano wystawy profesjonalnych twórców związanych ze środowiskiem artystycznym Opola oraz ogólnopolskie pokazy sztuki współczesnej. Budynek wystawienniczy nie spełniał jednak wymogów ekspozycyjnych. Po latach pojawiła się nadzieja na lepsze warunki i profesjonalne miejsce prezentacji. Około 1965 roku rozpoczęto przebudowę ówczesnego pl. Lenina (dziś pl. Teatralnego w Opolu), który miał się stać miejscem centralnych obchodów świąt narodowych oraz centrum kulturalnym miasta. Zaplanowano tam budynek Teatru Dramatycznego im. Jana Kochanowskiego oraz nowy pawilon Biura Wystaw Artystycznych. Niestety inwestycja powiodła się połowicznie – nigdy bowiem nie zbudowano przestrzeni wystawienniczych, a siedzibą BWA stał się fragment całego założenia architektonicznego, który w dokumentacji projektowej widnieje pod nazwą „część wejściowa do galerii BWA” – miejsce mające pierwotnie spełniać funkcje rekreacyjno-kawiarniane pomiędzy teatrem a planowaną galerią. Plac, na którym miał powstać właściwy budynek, do dzisiaj stoi pusty.

Spotkanie Klubu Miłośników Sztuki, BWA 1983 rok, fot. M. Maruszak

Rezydencje artystyczne „LOGOGRAFOWIE – Odra przepływ idei”, 2014

Magdalena Starska, „Bawimy się cudnie”, 2016

Jerzy Nowosielski, „Byty Subtelne”, 2013

Olaf Brzeski, „Upadek człowieka, którego nie lubię”, 2012

Jerzy Kosałka, Adam Niklewicz, „Wystawa Sponsorowana”, 2011

Kolejnym znaczącym okresem w dziejach Galerii był początek lat 90. XX wieku. Od 1996 roku Galeria stała się instytucją miejską, przechodząc trudne momenty likwidacji (w 1991 roku) BWA w Opolu. Dzięki staraniom pracowników i środowiska artystycznego misję BWA miała odtąd kontynuować instytucja o nazwie Galeria Sztuki Współczesnej (GSW). Zlikwidowano tym samym mniejsze galerie w regionie, które wcześniej zarządzane były przez opolskie BWA. Dyrektorką nowej instytucji została Anna Potocka (w 1994 roku), która sprawuje swoją funkcję do dzisiaj.

Galeria Sztuki Współczesnej dysponuje dużymi salami wystawienniczymi przy pl. Teatralnym 12 w Opolu oraz Galerią Aneks GSW – przylegającą do głównego budynku ekspozycyjnego. Od 2010 roku przy ul. Kośnego 32a mieści się Artpunkt – Centrum Edukacji Artystycznej, gdzie dział edukacji GSW realizuje wiele działań aktywujących różne grupy wiekowe do poznawania sztuki. W Artpunkcie znajdują się pracownie plastyczne, pokoje gościnne oraz czytelnia z bogatym zbiorem wydawnictw o współczesnej kulturze wizualnej.

Galeria Sztuki Współczesnej przy pl. Teatralnym 12 od lat zajmuje się prezentacją sztuki współczesnej – najciekawszych zjawisk sztuki polskiej i światowej. Galeria organizuje wystawy młodych polskich twórców oraz realizuje projekty ukazujące klasyków współczesności. Jednym z podstawowych zadań GSW jest promocja najciekawszych artystów i artystek związanych z opolskim środowiskiem artystycznym. Od dziesięcioleci prezentowane są tu prace nestorów środowiska opolskiego, m.in. Jerzego Beskiego, Krzysztofa Buckiego, Zenona Rachwalskiego, Zygberta Porady, Bolesława Polnara, Lecha Biernackiego, Alojzy Zacharskiej-Marcolli oraz młodszych twórców, którzy wyróżniają się swoją aktywnością, m.in. Magdaleny Hlawacz, Aleksandry Janik, Beaty Wewiórki, Bartosza Posackiego, Pauliny Ornatowskiej, Pauliny Ptaszyńskiej, Magdaleny Żołędź, Grzegorza Gajosa. W GSW regularnie ukazywane są osiągnięcia środowiska artystycznego podczas corocznych Dyplomów Wydziału Sztuki Uniwersytetu Opolskiego oraz Salonów Jesiennych, realizowanych przy współpracy ze Związkiem Polskich Artystów Plastyków Oddział w Opolu.

Anna Jańska-Maciuch, „Matka”, z kolekcji GSW

Tadeusz Max, „Wirujące bąki”, kolekcja GSW

Krystyna Wiejak, „Człowiek D”, z kolekcji GSW

Jan Szczyrba, Bez tytułu, 1989

Halina Eysmont, „Krowy”, z kolekcji GSW

Widok na pracę autorstwa Krzysztofa M. Bednarskiego, wystawa „Wall Signs”, 2016

Co roku Galeria Sztuki Współczesnej realizuje 10 dużych wystaw w salach głównych oraz kilkanaście w Galerii Aneks GSW i w przestrzeni miejskiej Opola. GSW organizuje wystawy ogólnopolskie oraz projekty międzynarodowe, które mają charakter kuratorski; ukazują wybrane zagadnienia społeczno-kulturalne, skupiają się na prezentacji ważnych okresów w twórczości wybranych artystów lub poruszają zagadnienia estetyczne. W ostatnich latach GSW zorganizowała wystawy indywidualne bądź zbiorowe oraz wydarzenia performatywne, ukazujące twórczość znakomitych polskich artystów i artystek, takich jak: Krzysztof M. Bednarski, Olaf Brzeski, Jerzy Kosałka, Laura Pawela, Tomasz Mróz, Radek Szlaga, Oskar Dawicki, Maciej Toporowicz, Agnieszka Grodzińska, Magdalena Starska, Piotr Grabowski, Jan Domicz, Krzysztof Zarębski, Monika Weiss, Arti Grabowski, Izabela Chamczyk, Adam Niklewicz, Dominika Olszowy, a także ekspozycje i działania edukacyjne prezentujące sztukę klasyków współczesności: Jerzego Nowosielskiego, Jerzego Beresia, Henryka Stażewskiego, Józefa Szajny. Przez ostatnią dekadę GSW była organizatorem „Biennale Ars Polonia”, ukazującego twórczość artystów polskich mieszkających poza granicami kraju.

Galeria Sztuki Współczesnej jest wydawcą katalogów związanych z bieżącymi wystawami. Do 2015 roku Galeria była wydawcą czasopisma o sztukach wizualnych pt. „Artpunkt”, rozpoznawalnego i czytanego z całym kraju.