„Kino Kosmos” w PLATO Ostrava

Punktem wyjścia dla wystawy Kino Kosmos jest obiekt kina o tej nazwie w Trzyńcu i szczególne znaczenie tego wyjątkowego modernistycznego budynku. „Obraz konkretnego kina w konkretnym miejscu, naszym zdaniem jednym z najciekawszych regionów Republiki Czeskiej, na wystawie przekształca się w platformę do głębszej refleksji na temat przestrzeni, pamięci, dialektu i wszechświata” – tak o temacie wystawy mówią jej kuratorki Daniela i Linda Dostálkove.

Wykorzystując prace audiowizualne, rzeźbiarskie i fotograficzne Vladimíra Bichlera, Andreasa Greinera, Stéphanie Lagarde, Rudolfa Štafy, Markéty Žáčkovej oraz trzech duetów artystycznych Persijn Broersen & Margit Lukács, Calla Henkel & Max Pitegoff, Selmeci Kocka Jusko, kuratorki oferują nową perspektywę myślenia o związkach pomiędzy filmem, językiem, środowiskiem naturalnym a wyjątkowym terytorium. „Wystawa Kino Kosmos zachęca publiczność do postrzegania regionu w sposób podobny do zanurzenia się w narracji filmowej – nie poprzez linearną historię, ale fragmenty, atmosferę i ślady emocjonalne, które zakłócają stereotypową interpretację miejsca. Chodziło nam właśnie o ten moment odchylenia i ponownej, wrażliwej oceny” – dodają.

Widok wystawy „Kino Kosmos“, PLATO, Ostrava, 2025. Rudolf Štafa, „Cosmic Sun“, 1970. ©PLATO, fot. Martin Polák

Widok wystawy „Kino Kosmos“, PLATO, Ostrava, 2025. Andreas Greiner, „Joint Venture“, 2024. ©PLATO, fot. Martin Polák

Widok wystawy „Kino Kosmos“, PLATO, Ostrava, 2025. Andreas Greiner, „256_bit, 2024“, 2024. ©PLATO, fot. Martin Polák

Widok wystawy „Kino Kosmos“, PLATO, Ostrava, 2025. Selmeci Kocka Jusko, „Five working days I“, 2023. ©PLATO, fot. Martin Polák

Widok wystawy „Kino Kosmos“, PLATO, Ostrava, 2025. Od lewej: Selmeci Kocka Jusko, Nenásilné nástroje, „Uncombative Tools: Another, Larger Type of Pouch“, wideo, 2021; „Untitled (high seat)“, 2022; „Untitled (window)“, 2022, detal. ©PLATO, fot. Martin Polák

Widok wystawy „Kino Kosmos“, PLATO, Ostrava, 2025. Selmeci Kocka Jusko, „basket 03, 2022“, Stéphanie Lagarde, „Minimal Sway While Starting My Way Up“, wideo, 2021. ©PLATO, fot. Martin Polák

Dla regionu charakterystyczne są ślady przemysłu ciężkiego; to trudne środowisko, lecz według kuratorek cechuje je również wrażliwość na przyrodę oraz wspólnotowe i rodzinne tradycje czy wartości. Ten troskliwy wymiar przejawia się na przykład w sposobie, w jaki miejscowa ludność utrzymuje żywą kulturę językową w postaci gwary cieszyńskiej lub w tym, jak postrzega krajobraz – nie tylko w kategorii zasobu gospodarczego, ale także miejsca osobistego zakorzenienia.

Dwóch artystów pochodzi z samego Trzyńca. Vladimír Bichler (*1952) w swoich czarno-białych fotografiach uchwycił surowy obraz puszczy Mionší, prezentując bardzo autentyczne spojrzenie na przyrodę regionu. Rudolf Štafa (1925–2014), długoletni pracownik studia promocyjnego Huty Trzynieckiej, w swych rzeźbach, stworzonych głównie z materiałów metalurgicznych, odzwierciedla dziedzictwo przemysłowe Trzyńca. Obaj artyści wnoszą do wystawy zasadnicze elementy – dzikość krajobrazu i przekształconą energię środowiska przemysłowego.

Widok wystawy „Kino Kosmos“, PLATO, Ostrava, 2025. Rudolf Štafa, práce z żelaza, 1965–1967. ©PLATO, fot. Martin Polák

Widok wystawy „Kino Kosmos“, PLATO, Ostrava, 2025. ©PLATO, fot. Martin Polák

Widok wystawy „Kino Kosmos“, PLATO, Ostrava, 2025. Práce Andreasa Greinera, 2023–2024, Selmeci Kocka Jusko, „Wind Catcher II“, 2024. ©PLATO, fot. Martin Polák

Widok wystawy „Kino Kosmos“, PLATO, Ostrava, 2025. Od lewej: Andreas Greiner, „Blowin´ In The Wind“, 2023; „Exodus“, 2023; „Five Feet High and Rising“, 2023. ©PLATO, fot. Martin Polák

Widok wystawy „Kino Kosmos“, PLATO, Ostrava, 2025. Calla Henkel i Max Pitegoff, „Paradise“, wideo, 2020–2022. Po prawej: Selmeci Kocka Jusko, „Untitled (jester’s wand)“, 2022. ©PLATO, fot. Martin Polák

Widok wystawy „Kino Kosmos“, PLATO, Ostrava, 2025. Calla Henkel i Max Pitegoff, „Paradise“, wideo, 2020–2022. Po lewej: Rudolf Štafa, „Cosmic Sun“, 1970. ©PLATO, fot. Martin Polák

Osią dźwiękową wystawy jest słuchowisko Markéty Žáčkovej (*1974) pt. Kino Kosmos – próba scenariusza, łączące lokalne dziedzictwo językowe z architekturą i historią Kina Kosmos w Trzyńcu. Kobiece głosy czytające tekst autorki w regionalnej gwarze (po naszymu) tworzą sytuację, w której język działa nie tylko jako narzędzie komunikacji, ale także jako szyfr dla lokalnych zwyczajów i rytuałów. Ponadto krytyczka sztuki i architektury Markéta Žáčková, która pracuje na Wydziale Sztuk Pięknych i Wydziale Budownictwa Politechniki w Brnie, w ramach swoich badań dla PLATO jako pierwsza napisała obszerny i odkrywczy tekst naukowy na temat architektury Kina Kosmos, który zostanie opublikowany w internetowym wydawnictwie galerii PLATO, na platformie Octopus Press, octopus-press.cz.

Kino Kosmos w Trzyńcu zostało oddane do użytku w 1968 roku. Oryginalny budynek, którego konstrukcja dachu ma formę paraboloidy hiperbolicznej zawieszonej na stalowych linach, został zaprojektowany przez słowackich architektów Ladislava Bořutę i Aloisa Daříčka.