„Kim jest Janina Węgrzynowska?” w Fundacji Arton w Warszawie

Kim jest Janina Węgrzynowska?
Działalność Fundacji Arton od kilku lat koncentruje się na prezentowaniu artystek, które były aktywne w latach 60., 70., i 80. Ich twórczość i biografie fascynują, ale każda z nich znalazła się poza obiegiem sztuki. Niektóre nigdy nie zostały rozpoznane przez instytucje kultury, inne stały się zapomniane. Dziś, kiedy po kilkudziesięciu latach odkrywamy je lub przypominamy o nich, często okazuje się, że ich twórczość inspiruje, będąc jednym z „brakujących elementów” polskiej historii sztuki. Co jednak sprawia, że tak wiele twórczyń znika z pola naszego widzenia? Jak wiele prac autorstwa kobiet przepada bezpowrotnie? Co możemy zrobić, żeby odwrócić tę sytuację? Co powinniśmy zrobić?

widok wystawy „Kim jest Janina Węgrzynowska?” w Fundacji Arton w Warszawie, fot. Alexander Kot-Zaitsaú, dzięki uprzejmości fundacji Arton

widok wystawy „Kim jest Janina Węgrzynowska?” w Fundacji Arton w Warszawie, fot. Alexander Kot-Zaitsaú, dzięki uprzejmości fundacji Arton

widok wystawy „Kim jest Janina Węgrzynowska?” w Fundacji Arton w Warszawie, fot. Alexander Kot-Zaitsaú, dzięki uprzejmości fundacji Arton

widok wystawy „Kim jest Janina Węgrzynowska?” w Fundacji Arton w Warszawie, fot. Alexander Kot-Zaitsaú, dzięki uprzejmości fundacji Arton

Historia Janiny Węgrzynowskiej prowokuje do zadawania wszystkich tych pytań. Jej twórczość: osobna, progresywna, interdyscyplinarna praktycznie nie funkcjonuje w polu sztuki. Jej nazwisko mówi cokolwiek tylko nielicznym. Żeby opowiedzieć historię Janiny Węgrzynowskiej, potrzebny był łańcuch zaangażowanych osób. Artystka przez większość życia była związana z Warszawą, mieszkała na Powiślu, jej pracowania mieściła się na Woli. Po jej śmierci, część prac artystki została przewieziona przez Henrykę Jarosławską, krewną artystki, do Lublina. Wówczas z twórczością Węgrzynowskiej zapoznali się Magdalena i Ludomir Franczak. Zafascynowani jej działalnością i milczeniem, jakie ją otaczało, zaczęli wielowątkową pracę z jej spuścizną. Z kolei w 2021 r. w ramach przygotowań do wystawy kolekcji Galerii Studio w Warszawie, kuratorka Paulina Olszewska zainteresowała się op-artową kompozycją pt. „Obraz szaro- pomarańczowy” autorstwa nieznanej jej wówczas zupełnie Węgrzynowskiej. Autorka obrazu, na której temat odnaleźć można było tylko strzępy informacji, zaintrygowała kuratorkę i zainicjowała dalsze poszukiwania. W październiku 2022 r. archiwum Janiny Węgrzynowskiej trafiło do Fundacji Arton w celu jego opracowania. Obecnie przystępujemy do digitalizacji jej prac w ramach wyszehradzkiego grantu „Hidden Visegrad Heritage: Artists’ Studios On-Line”, a wystawa organizowana w siedzibie fundacji jest inauguracją tego procesu.

Wystawa w Fundacji Arton jest prezentacją prac na papierze, które powstały w pierwszym okresie jej twórczości, na przełomie lat 50. i 60. Węgrzynowska pisała o nich: „Swoją drogę w sztuce zawsze wiązałam z ruchem i światłem. Ruch, który istnieje w przestrzeni nieprzerwanie, oddziaływuje na przedmioty wzajemnie, pozostaje w sprzeczności z malarstwem z natury swej statycznym. Pamiętam, że zawsze, kiedy wychodziłam z muzeów, zaskakiwał mnie kontrast pomiędzy tętniącą życiem ulicą, a zastygłymi w bezruchu postaciami na oglądanych obrazach. To uczucie dawało do myślenia – prowokowało pytanie – jak powinno wyglądać malarstwo ludzi uwikłanych w XX wiek. Było wyzwaniem. Collage’s z lat 60., aby osiągnąć ten dynamizm, wyposażałam w wijące się wstęgi i różne formy sugerujące rozprysk”.
Wystawa w Fundacji Arton jest jedną z trzech poświęconych artystce ekspozycji zaplanowanych w tym roku: do 12 marca trwa jej wystawa w Galerii Studio, od 23 marca do 21 maja prace Węgrzynowskiej będzie można obejrzeć w Galerii Miejskiej BWA w Bydgoszczy.

widok wystawy „Kim jest Janina Węgrzynowska?” w Fundacji Arton w Warszawie, fot. Alexander Kot-Zaitsaú, dzięki uprzejmości fundacji Arton

widok wystawy „Kim jest Janina Węgrzynowska?” w Fundacji Arton w Warszawie, fot. Alexander Kot-Zaitsaú, dzięki uprzejmości fundacji Arton

widok wystawy „Kim jest Janina Węgrzynowska?” w Fundacji Arton w Warszawie, fot. Alexander Kot-Zaitsaú, dzięki uprzejmości fundacji Arton

widok wystawy „Kim jest Janina Węgrzynowska?” w Fundacji Arton w Warszawie, fot. Alexander Kot-Zaitsaú, dzięki uprzejmości fundacji Arton

widok wystawy „Kim jest Janina Węgrzynowska?” w Fundacji Arton w Warszawie, fot. Alexander Kot-Zaitsaú, dzięki uprzejmości fundacji Arton

widok wystawy „Kim jest Janina Węgrzynowska?” w Fundacji Arton w Warszawie, fot. Alexander Kot-Zaitsaú, dzięki uprzejmości fundacji Arton

Janina Węgrzynowska (1930–2010) była malarką i graficzką, członkiną ZPAP, długoletnią wpółpracowniczką tygodnika „Argumenty” (1958–1975) i Telewizji Polskiej (1975–1991). W latach 1949–1955 studiowała w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. W 1955 roku uzyskała dyplom na Wydziale Malarstwa w pracowni prof. Eugeniusza Eibischa. Tworzyła malarstwo i obiekty przestrzenne, w których wykorzystywała elementy op-artu. Jej prac prezentowane były na Festiwalach Polskiego Malarstwa Współczesnego na Zamku Książąt Pomorskich w Szczecinie oraz Wystawach Malarstwa i Grafiki Okręgu Warszawskiego ZPAP w warszawskiej Zachęcie. W 1986 roku odbyła się jej indywidualna wystaw w Galerii Arsenał w Białymstoku. W 2005 roku w Galerii Studio miała miejsce wystawa jej prac wraz z projektem laserowym „Rysowanie światłem” przygotowanym we współpracy z Pracownią Scenografii Laserowej i Specjalnych Efektów Świetlnych na Politechnice Warszawskiej. Jej obrazy znajdują się w Kolekcji Galerii Studio i w Galerii Arsenał w Białymstoku.