„Intermarium” w Galerii Futura

Irwin, State in Time, 2012-2016

Wystawa Intermarium to projekt poświęcony fantazmatom i wyobrażeniom, którymi poszczególne kraje Europy Środkowej posługują się, gdy chcą definiować swoją pozycję wobec Europy Zachodniej i pozostałych państw regionu.

Punktem wyjścia dla projektu jest książka Ziemowita Szczerka Rzeczpospolita Zwycięska. Jest to historia alternatywna okresu II wojny światowej. Szczerek opiera się na autentycznych planach rozwoju Polski czasu międzywojnia opracowywanych przez polityków, urbanistów i ekonomistów. Mając na względzie ówczesną sytuację gospodarczą i uwarunkowania geopolityczne, snuje wizję Polski, która wspólnie z zachodnimi aliantami wygrywa w 1939 roku kampanię wrześniową. Następnie Polska zaczyna wieść prym w regionie. Jako lider łączy się ze Słowacją w jedno państwo, a następnie z krajami takimi jak Czechy i Węgry, a także m.in. Litwa, Rumunia i Jugosławia tworzy konfederację. Powstaje w ten sposób byt polityczny, w ramach którego następuje sentymentalny powrót do snu o Złotym Wieku Jagiellonów, „intermarium”, kraju „od morza do morza”.

Pavla Malinova, World’s Knot, mural, 2016

Pavla Malinova, World’s Knot, mural, 2016

Ta federacja państw, z dominującą rolą Polski, funkcjonuje kilkanaście lat, by efektownie się rozpaść. Mocarstwowe rojenia, jak dowodzi w swojej błyskotliwej książce Szczerek, okazują się mrzonką. Koalicja Intermarium rozpada się szybko, a idea skonfrontowana z „ogólną niemożnością” jest zbyt słaba, by zjednoczyć kilkanaście państw tej części Europy. Właśnie ta „niemożność” i powody rozpadu politycznego fantazmatu Imtermarium skłoniły nas do stworzenia wystawy o potencjale regionu opisanym z przymrużeniem oka.

Rafani, Teaser, 2015

Rafani, Teaser, 2015

Będzie to próba naszkicowania specyfiki poszczególnych krajów regionu poprzez pryzmat ich własnych wyobrażeń o sobie samych, o własnej roli i pozycji na tle pozostałych państw w Europie, o ich zbyt umiarkowanych lub zbyt rozbuchanych aspiracjach, o sprzecznościach i zbieżnościach interesów i, wreszcie, o tym, jak pokoleniowo zmieniało się postrzeganie tego, czym jest – jeśli w ogóle istnieje jako pewna substancjalna całość – Europa Środkowa. Sztuka w rękach artystów krajów tego regionu często staje się narzędziem do badania zagadnień historii i tożsamości narodowej.

Grupa Azorro, Pyxis Systemetis Domestici Quod Video Dicitur, 2003, 39’03”

Świadomość klinczu Europy Środkowo – między Zachodem a Wschodem – powraca jako chęć przepracowania symboli totalitarnych, narodowych autorytetów, snów o potędze czy historii jako sfery manipulacji teraźniejszością i snucia wizji na temat przyszłości. Istotną perspektywę, w ramach której często analizowana jest problematyka artystycznej tożsamości krajów Europy Środkowej, wyznaczają m. in. badania Piotra Piotrowskiego czy Zdenki Badovinac. Problem westernizacji i odwoływania się do zachodnich standardów był szeroko dyskutowany przez krytykę artystyczną i eksplorowany przez twórców obecnych na scenie artystycznej regionu w latach 90.

Svätopluk Mikyta, Smart Mosaic, 2014

Chto Delat, Partisan Songspiel. A Belgrade story, 2009, 29’27’’

Czy problematyka regionalnej tożsamości odeszła w niepamięć razem z tyleż zacierającymi się, co niechcianymi wspomnieniami o wspólnej koegzystencji w ramach „bloku wschodniego”, czy też przybrała inne, nieokreślone lub nienazwane jeszcze formy, w momencie, gdy o wspólnym doświadczeniu decyduje już nie polityczny nacisk, ale dyktowany logiką globalnego kapitalizmu los krajów outsourcingowych, dostarczających taniej siły roboczej, emigrującej na Zachód po akcesie do Unii Europejskiej?

Svätopluk Mikyta, Ghosts Prints, 2014

Chto Delat, What is Monumental Today, zin, 2014

Wystawa w Galerii Futura stanowi pierwszy etap projektu, który będzie miał swoją kontynuację w galerii Chimera Project w Budapeszcie, galerii Plusminusnula w Žilinie oraz BWA SOKÓŁ w Nowym Sączu.

Intermarium, widok wystawy