„Instead of Sculpture – Sequences 1968-71” Zofii Kulik w galerii Żak Branicka

Zofia Kulik, „White-Red Background”, 1968-71, z serii „Sequences”, dzięki uprzejmości ŻAK | BRANICKA, 2014

Wystawa ta to podwójny „powrót” artystki: do jej indywidualnej twórczości po kilkuletniej przerwie związanej z pracami nad archiwum i wydaniem monumentalnej monografii duetu artystycznego KwieKulik, a także powrót do jej najwcześniejszych poszukiwań artystycznych i do pracy dyplomowej zrealizowanej w roku akademickim 1970/71 na Wydziale Rzeźby warszawskiej ASP. Przez ponad cztery i pół dekady projekt ten nie ujrzał światła dziennego, nigdy też nie był ostatecznie wyedytowany. Wybrane fragmenty tej pracy zaprezentowane będą po raz pierwszy na wystawie w galerii ŻAK | BRANICKA jako sekwencje fotograficzne.

W okresie studiów Zofia Kulik nie rozstawała się z się z aparatem fotograficznym, stale rejestrowała rzeczywistość oraz tworzyła układy z przedmiotów, modelek i napotkanych sytuacji które następnie fotografowała. Kulik przeniosła swój punkt zainteresowania z materialnego, statycznego obiektu rzeźbiarskiego na analizę dynamicznej relacji między widzem a obiektem.

Zofia Kulik, Instead of Sculpture – Sequences 1968-71, widok z wystawy w galerii ŻAK | BRANICKA, 2014

Zasadniczą częścią pracy Zofii Kulik była projekcja slajdowa złożona z około 500 slajdów oraz refleksja teoretyczna pt. Film jako rzeźba, rzeźba jako film – rodzaj mapy odniesień, cytatów i własnych rozważań zorganizowanych na podobnej zasadzie jak współczesny hipertekst. W tekście tym Kulik badała relacje zachodzące między rzeźbą a widzem oraz proces tworzenia się rzeźby w percepcji odbiorcy. Pisała: „Co to jest film? Przestrzeń w czasie. Co to jest rzeźba? Przestrzeń w czasie. Jaka różnica? Film jest rzeźbą ale w formie liniowej (klatki filmowe). Formę tę wyznacza nie proces kodowania ale proces restytuowania (odtwarzania): stały płaski ekran zawsze równoodległy od
widza. Na ekranie tym przewija się ciąg obrazów. Ten ciąg to nic innego jak ciąg profili w bryle”.

Zofia Kulik, Instead of Sculpture – Sequences 1968-71, widok z wystawy w galerii ŻAK | BRANICKA, 2014

Działania rzeźbiarskie i fotograficzne Kulik oraz jej rozważania teoretyczne stawiające znak równości między procesem twórczym a recepcją dzieła otworzyły jej drogę do radykalnego przeformułowania definicji rzeźby i uzasadniły realizację rzeźbiarskich projektów przy użyciu nietradycyjnych mediów jak film i fotografia. Z dzisiejszej perspektywy okazuje się, że Kulik równolegle z międzynarodowymi artystami końca lat 60. i początku lat 70. zrealizowała wówczas wszystkie postulaty definicji nowej rzeźby opisane dekadę później w słynnym eseju Rosalind E. Krauss Rzeźba w poszerzonym polu: że rzeźbę definiują takie elementy jak np.: wykluczenie tego czym rzeźba nie jest, kombinacja krajobrazu i nie-krajobrazu (landscape and not-landscape), lub użycie fotografii w odniesieniu do miejsca ingerencji (marked site). Kulik w swojej metodzie artystycznej poszła jeszcze o krok dalej. Skoro nieodłączną częścią rzeźby jest widz i proces percepcji, logiczne jest zatem, że częścią składową rzeźby jest również czas. Dla Kulik zatem rzeźba jest procesem w czasie bez precyzyjnego początku i końca, bez konkretnej narracji czy historii. Z tego powodu jako metodę – zamiast rzeźby – obrała sekwencje fotograficzne powstałe w trakcie działań na materiałach, ciałach modeli i przypadkowych przedmiotach. Dla Kulik bardzo ważny był aspekt procesualny i wizualny prac: używała materiałów nietrwałych i łatwo dostępnych jak: bibułki, kolorowe papiery i tkaniny, z których budowała abstrakcyjne kompozycje w popartowskiej kolorystyce. Ich celem było przeprowadzanie intelektualnych operacji na obrazach i badanie form wizualnych. Świadomie zrezygnowała z filmu jako medium aby uniknąć koncentracji widza na fabule.

Zofia Kulik, Instead of Sculpture – Sequences 1968-71, widok z wystawy w galerii ŻAK | BRANICKA, 2014

Wszystkie wątki i praktyki twórcze, które Zofia Kulik stosowała od 1968 r. (np. dokumentacja jako część strategii twórczej czy eksponowanie relacji między dziełem, procesem twórczym a dokumentacją), zostały rozwinięte w metodologii duetu KwieKulik. Duet ten, w którym pracowała wspólnie z Przemysławem Kwiekiem w latach 1970-1987, był jedną z najważniejszych formacji polskiej neoawangardy. Od 1987 roku Zofia Kulik pracuje indywidualnie, a jej obecna twórczość jest kontynuacją własnych poszukiwań poprzedzających powstanie KwieKulik. Artystka wykonuje przede wszystkim wielokrotnie naświetlane fotografie czarno-białe, a także instalacje, obiekty, gabloty, video. Jej prace były prezentowane szerokiej publiczności m.in. na Documenta 12 w Kassel (2007) oraz 47. Biennale w Wenecji (1997).

Zofia Kulik, „Copying Moses”, 1968-71, z serii „Sequences”, dzięki uprzejmości ZAK | BRANICKA, 2014