„Iluzje. Beeskow – Łódź 2015” w Atlasie Sztuki

Wolfgang Liebert, Martwa natura, olej na płótnie, 1988, 68 x 90 cm, Kunstarchiv Beeskow – Archivierte Sammlung von Kunst aus der DDR©Wolfgang Liebert

Niemiecka Republika Demokratyczna istniała od 7 października 1949 roku do 3 października 1990 roku. W momencie powstania wschodnioniemieckie państwo zamieszkiwało 18,4 mln mieszkańców, przez lata istnienia liczba ludności zmniejszyła się o ponad 1,7 mln. Po prawie 41 latach istnienia państwa o ustroju socjalistycznym z systemem politycznym i społecznym opartym na wzorach radzieckich NRD zniknęło z mapy, zaś tworzące je landy przystąpiły do RFN. Dzisiaj po blisko 25 latach od upadku NRD po nieistniejącym państwie nie pozostało wiele. W Berlinie zarówno mieszkańcy Niemiec, jak i turyści mogą odwiedzić Muzeum NRD, aby dowiedzieć się, jak żyli mieszkańcy dawnego wschodnionie-mieckiego państwa, oglądając od środka typowe NRD-owskie mieszkanie, zasiąść w fotelu kierowcy trabanta – najbardziej znanego na świecie symbolu NRD; zamknąć się w ponurej celi aresztu lub usiąść na krześle przesłuchań naprzeciw oślepiającej lampy i funkcjonariusza Stasi. Na ulicach można też kupić pamiątki po dawnym NRD albo przejechać się wypożyczonym trabantem lub wartburgiem. O widocznej w stolicy Niemiec ostalgii – tęsknocie za czasami NRD opowiada, między innymi, film Good bye, Lenin! W realiach NRD lat 80. XX wieku osadzona jest inna ważna pozycja niemieckiej kinematografii, nagrodzony Oscarem film Życie na podsłuchu. To jednak nie jest wiele.

Iluzje. Beeskow – Łódź 2015, widok wystawy

Iluzje. Beeskow – Łódź 2015 , widok wystawy

W Polsce wiedza na temat życia w byłym NRD jest niewielka. My Polacy należeliśmy przez ponad 40 lat do tego samego bloku wschodniego, ale nasze życie było inne, wiele spraw nie było oczywistych, ale było możliwych. U naszych sąsiadów wyglądało to inaczej. Niewiele wiemy także na temat sztuki byłego wschodnioniemieckiego państwa, choć w tym zakresie nasza wiedza niewiele różni się od wiedzy innych, co zauważa Marta Skłodowska w tekście publikowanym w niniejszym katalogu: „od upadku stanowiącego symbol zimnej wojny Muru Berlińskiego, dzielącego Niemcy wzdłuż linii stref okupacyjnych radzieckiej i amerykańskiej, minęło właśnie 25 lat – nie wiadomo do końca, jak traktować sztukę z Niemiec Wschodnich”. Jagoda Barczyńska autorka kolejnego eseju publikowanego w katalogu stwierdza, że istotnym elementem w sztuce byłego NRD była „potrzeba kreacji nowego modelu człowieka, który, odcinając się od niszczącej doktryny faszyzmu, pragnął budować swój świat na ideologicznych postulatach równości i sprawiedliwości społecznej”. Natomiast Agata Mendrychowska zauważa, że zgromadzone w jednym z archiwów sztuki byłej NRD prace „często intrygują, jednak nie jest się pewnym ich kontekstu kulturowego, ponieważ produkcja artystyczna z Kustarchiv Beeskow jest powiązana z historią i rzeczywistością NRD”.

Iluzje. Beeskow – Łódź 2015, widok wystawy

Iluzje. Beeskow – Łódź 2015, widok wystawy

Iluzje. Beeskow – Łódź 2015, widok wystawy

Wystawa Iluzje. Beeskow – Łodź 2015 to wybór prac ze zbiorów Kunstarchiv Beeskow dokonany przez Jagodę Barczyńską, Agatę Mendrychowską i Martę Skłodowską. Zbiory Kunstarchiv Beeskow liczą ponad dwadzieścia tysięcy rozmaitych dzieł sztuki i przedmiotów z czasów NRD, które w czasie istnienia NRD należały do Socjalistycznej Partii Jedności Niemiec (SED), organizacji społecznych, organów państwowych NRD, Funduszu Kultury NRD oraz Magistratu Berlina Wschodniego. Większość dzieł trafiło do kolekcji Kunstarchiv Beeskow z domów wczasowych, biur dyrektorów, centrów szkoleniowych, pensjonatów i stołówek pracowniczych.

Iluzje. Beeskow – Łódź 2015, widok wystawy

Pomysłodawcą wystawy w Atlasie Sztuki jest Rüdiger Freiherr von Fritsch, w latach 2010-2014 Ambasador Republiki Federalnej Niemiec w Polsce. To jego opowieści na temat spotkań ze sztuką wschodnioniemiecką zgromadzoną w budynku byłego Komitetu Centralnego SED w Berlinie, gdzie po zjednoczeniu Niemiec w latach 90. mieścił się Urząd Spraw Zagranicznych RFN, w którym Ambasador von Fritsch miał okazję pracować, spowodowały nasze zainteresowanie zbiorami Kunstarchiv Beeskow.

Wystawa Iluzje. Beeskow – Łódź 2015 porusza kwestie zatartych granic między przestrzenią publiczną a prywatną, badając nie tylko historię sztuki, ale i doświadczenia ludzi żyjących w warunkach politycznej kontroli. Prezentuje prace wielu artystów tworzących w byłym NRD, w tym tak znanych jak Neo Rauch, Wolfgang Mattheuer, Thomas Ziegler, Sibylle Bergemann czy Walter Womacka. Obok prac wymienionych twórców pokazuje też wybrane z archiwum w Beeskow prace mało znanych, czy wręcz nieznanych artystów.

Iluzje. Beeskow – Łódź 2015, widok wystawy

Wystawa w Atlasie Sztuki jest dowodem na to, że nowy rozdział europejskiej historii po upadku żelaznej kurtyny jest faktem. Minęło wystarczająco dużo czasu, aby dziś na nowo możliwe było spojrzenie na okres sprzed 1989 roku przez pryzmat obecnej rzeczywistości. Zapraszam do Atlasa Sztuki by przekonać się jak widzimy coś, czego już po latach nie ma, czy też w istocie nie było lub jak zniekształcano widzenie, nie wspominając już o błędnych interpretacjach.

Iluzje. Beeskow – Łódź 2015, widok wystawy