„Fotografia czechosłowacka lat 80./Członkowie i przyjaciele Słowackiej Nowej Fali” w Rondzie Sztuki

Nazwa „Słowacka Nowa Fala” pojawia się w pracach poświęconym fotografom utożsamianym z tym terminem stosunkowo późno, najprawdopodobniej po raz pierwszy została użyta w artykule autorstwa Lukaša Kadlička poświęconym Rudo Prekopowi, który ukazał się w Revue Fotografie w roku 1982.

Podstawowy skład członków Słowackiej Nowej Fali pojawił się na Wydziale Fotografii FAMU w Pradze pomiędzy rokiem 1980 a 1982. Pośród ich wykładowców byli Jan Šmok, Pavel Štecha, Jaroslav Krejči, Jaroslav Rajzik, Jiři Všetečka, Petr Tausk, Vladimir Birgus, Miroslav Vojtěchovsky, Clifford Seidling i Vladimir Kozlik. Opowieści ówczesnych studentów opisują ścisły reżim obowiązków, terminów, które należało dotrzymać i dokładnie sformułowanych zadań do wykonania. Jednocześnie w ich opowieściach przewijają się wspomnienia o wolności myślenia, która byłaby nie do wyobrażenia w innych czechosłowackich uczelniach artystycznych. Istotnym powodem liberalnej atmosfery na wydziale był również fakt, że reżim przywiązywał mniejszą wagę do fotografii niż do filmu, który był jego dumą dzięki Studiu Barrandov i wydziałowi filmu na FAMU.

Słowacka Nowa Fala, ze swoim multimedialnym podejściem, łączeniem słowa i obrazu, eklektycznymi zapożyczeniami, okazjonalną żartobliwością i, przede wszystkim być może, ze swym wykorzystywaniem pozowanych obrazów oddalała się od modernistycznych postulatów czystej fotografii i wprowadzała do niej elementy myślenia postmodernistycznego. Przed rokiem 1989 i przed upadkiem komunizmu, słowo „postmodernizm” w odniesieniu do fotografii było rzadko w użyciu. Gdy już się pojawiało, zwykle odnosiło się do Słowackiej Nowej Fali.

Fotografowie Słowackiej Nowej Fali swobodnie używali różnorakich mediów, znajdując inspiracje w fotografii współczesnej (zarówno artystycznej jak i nie), łącząc ze sobą fotografię z różnymi formami tekstu i pracując z narracyjnymi i sekwencyjnymi aspektami obrazu. Župnik częściowo ręcznie kolorował większość swych zdjęć; Prekop wypróbowywał możliwości, które dawało mu medium fotografii, od wydrapywania negatywów do odrywania pasków emulsji ze zdjęć; Varga natomiast systematycznie badał potencjał luminografii.

W historii sztuki akt może być uznawany za estetyzację przedstawienia cielesności. Jednakże w latach 1970-tych i 80-tych nastąpiło gwałtowne odejście od „piękna” aktu w stronę ciała jako takiego i jego fizyczności. Ludzkie ciało przestało być widziane głównie w kategoriach estetycznych. Coraz częściej podkreślano płciową, społeczną i osobistą tożsamość modela/modelki. Podobną zmianę można zauważyć w Słowackiej Nowej Fali, gdzie, oprócz tradycyjnie estetyzowanych aktów, odnajdujemy bardzo swobodne i żartobliwe podejście do ciała jako nośnika znaczeń społecznych i kulturowych.

Kamil Varga, „Pštros” / „Ostrich”, 1985

Vasil Stanko, „Dvojice” / „Pair”, 1984

Vasil Stanko, „Dvojice” / „Pair”, 1984

„Fotografia czechosłowacka lat 80./Członkowie i przyjaciele Słowackiej Nowej Fali”, widok wystawy

„Fotografia czechosłowacka lat 80./Członkowie i przyjaciele Słowackiej Nowej Fali”, widok wystawy

„Fotografia czechosłowacka lat 80./Członkowie i przyjaciele Słowackiej Nowej Fali”, widok wystawy

„Fotografia czechosłowacka lat 80./Członkowie i przyjaciele Słowackiej Nowej Fali”, widok wystawy

„Fotografia czechosłowacka lat 80./Członkowie i przyjaciele Słowackiej Nowej Fali”, widok wystawy

„Fotografia czechosłowacka lat 80./Członkowie i przyjaciele Słowackiej Nowej Fali”, widok wystawy

„Fotografia czechosłowacka lat 80./Członkowie i przyjaciele Słowackiej Nowej Fali”, widok wystawy

„Fotografia czechosłowacka lat 80./Członkowie i przyjaciele Słowackiej Nowej Fali”, widok wystawy

Większość komentatorów widziało w Słowackiej Nowej Fali typowo słowacki fenomen, który znalazł dla siebie żyzny grunt w czeskiej akademii filmowej. W tamtym czasie zadowalano się traktowaniem tego zjawiska jako naturalnej części składowej fotografii czeskiej wzbogaconej o „typowo słowacki” element liryczny i humor. Zamiast manifestu wspólnej estetyki, grupę scalało podobne podejście do życia i stosowanie podobnych technik tworzenia fotografii, opartych głównie na pozowaniu i multimediach. Dla tej formacji emocje były ważniejsze niż logika. Nie spoglądali oni na świat ich otaczający, lecz na swój własny świat wewnętrzny.

Projekt wystawy przygotowała Galeria Miloša Alexandra Bazovskiego w Trenczynie pod koniec 2018 roku przy okazji obchodów setnej rocznicy powstania Czechosłowacji, wspólnego państwa Czechów i Słowaków.

Wśród artystów biorących udział wystawie jest czterech fotografów słowackich, przedstawicieli Słowackiej Nowej Fali.: Rudo Prekop (1959, Košice, SK), Vasil Stanko (1962, Trenčín, SK), Kamil Varga (1960, Štúrovo, SK), Peter Župník (1961, Levoča, SK), a także ich dwaj czescy koledzy z roku – Jan Pohribný (1961, Praga, CZ) i Jiří Víšek (1960, Prostějov, CZ). Siódmym fotografem prezentującym swoje prace na wystawie jest młodszy od pozostałych słowacki fotograf Robo Kočan (1968, Poprad, SK), którego koncepcyjne porównania i przyjacielskie więzi naturalnie wpisują się do idei wystawy. Autorzy zawsze włączają do projektu wystawy jednego gościa – bliskiego artystycznie fotografa z miasta, w którym odbywa się wystawa. W Katowicach swoje prace zaprezentuje Piotr Muschalik z katowickiej Akademii Sztuk Pięknych.