„Forma i barwa. Reinterpretacje” Wiesława Jurkowskiego w białostockiej Galerii Arsenał

Wiesław Jurkowski, Bez tytułu

Malarstwo Jurkowskiego jest malarstwem nasyconym znaczeniami i wynikającym z głębokiego namysłu nad otaczającą rzeczywistością. Zarówno we wczesnych, jak i w dużo późniejszych obrazach Jurkowski proponował intrygujące rozwiązania kolorystyczne oraz kompozycyjne. W jego dziełach widać biegłość warsztatową, szacunek do tradycji, przede wszystkim zaś wyraźny, indywidualny styl, u którego źródeł leży duża wrażliwość na formę. Wyraźnie rysuje się też charakterystyczny dla imaginarium Jurkowskiego repertuar tematów, z których część można łączyć ze światem wyobraźni ludowej (postaci ludzkie i zwierzęce o formach nawiązujących do rzeźby ludowej), część zaś z tradycją malarską ostatnich wieków (akty, konie). Co ważne – oczywiste, zdawałoby się, inspiracje i motywy w twórczości Jurkowskiego znajdują nową formułę, artysta potrafił nadać im nowe, świeże znaczenia.

Forma i barwa. Reinterpretacje, widok wystawy

Forma i barwa. Reinterpretacje, widok wystawy

Twórczość graficzna Jurkowskiego to z kolei przegląd przez klasyczne techniki, które artysta opanował w stopniu bez mała doskonałym. Tworzone przez niego drzeworyty są esencją sztuki drzeworytniczej w ogóle. Artysta osiągnął niebywałą sprawność w opracowywaniu matrycy. Operuje zdecydowaną linią, swobodnie i pewnie wybiera materiał, z wyczuciem operuje czernią i bielą, nadając im szczególną moc. Forma tych prac idzie w parze z treścią. Drzeworyt, jedna z najprostszych i najtańszych technik graficznych, przez stulecia znajdował zastosowanie w sztuce ludowej. Reminiscencje tej ostatniej praktycznie zawsze są czytelne w pracach Jurkowskiego. Z niej wywodzą się zarówno proste formy o dużej sile wyrazu, jak też treści często oscylujące wokół religijności oraz wyobraźni mieszkańców podlaskich wsi. Jurkowski głęboko wczuwa się w świat tradycyjnych wartości, ale przetwarza je na własną modłę. Biegłość warsztatowa widoczna jest także w innych technikach. Zupełnie odmienne w wyrazie kreski miedziorytów czy suchej igły tworzą świat detalicznych, walorowych obrazów, bardziej realistycznych w charakterze, choć podszytych aurą pewnej oniryczności.

Osobnym wątkiem jest twórczość scenograficzna, którą Jurkowski zainicjował w 1971 roku, wiążąc się z Białostockim Teatrem Lalek. Na przestrzeni lat stworzył ponad sto projektów scenograficznych, wśród nich zaś takie, które na stałe weszły do kanonu sztuki lalkarskiej w Polsce. Jego twórczość zarówno dla dzieci, jak i dorosłych to pokaz precyzyjnego teatralnego myślenia, którego efektem są doskonale zaprojektowane, wygodne pod względem animacyjnym, przede wszystkim zaś efektowne lalki, wprowadzające widzów w bogaty świat skojarzeń, emocji i doznań wizualnych.

Forma i barwa. Reinterpretacje, widok wystawy

Forma i barwa. Reinterpretacje, widok wystawy

Prace Wiesława Jurkowskiego powstałe w ciągu ostatnich pięciu lat pokazują, że ich autor jest twórcą zaangażowanym w to, co robi. Nie spoczął na laurach, nie znudził się sztuką, nie stracił chęci rozwijania własnej osobowości oraz poszukiwania najlepszych, jego zdaniem, rozwiązań w zakresie malarstwa czy technik graficznych. Najnowsze prace artysty tchną świeżością, przebija przez nie intensywność w odbieraniu bodźców i chęć ich celnego przełożenia na język sztuki. Obrazy uwodzą gamą barwną. Jurkowski nigdy jeszcze nie używał tak czystych, głównie jasnych barw. Nigdy też nie pozwalał sobie na tak dużą swobodę kompozycyjną. Przez ostatnie dwadzieścia lat jego malarstwo opierało się na formach geometrycznych i wyrazistych liniach, niekiedy prowadzonych tak, że sprawiały wrażenie wymuszonych, powstałych w wyniku dużego wysiłku intelektualnego, wahań czy rozterek. Ostatnie prace są bardziej impresyjne, improwizacja oraz rozmalowanie przełamują kanciaste, krystaliczne, ciężkie struktury znane z wcześniejszych płócien. Szczególnie pejzaże tworzone są mniej rygorystycznie niż dawniej, są swobodniejsze i tchną często witalnością przyrody. W wypadku prac graficznych artysta bawi się formą, technikami: w miedziorytach wraca do realistycznego sposobu obrazowania, typowego dla wczesnej fazy swojej twórczości, a jednocześnie eksperymentuje; do drzeworytów, utrzymanych w charakterystycznej dla siebie stylistyce, wprowadza kolor i odbija obraz na zadrukowanym papierze. Punkt zainteresowania przesuwa przy tym z motywów ludowych na portretowe. To właśnie syntetyczne, mocne w wyrazie przedstawienia twarzy konkretnych osób dominują ostatnimi czasy w drzeworytach artysty.

Wiesław Jurkowski niczego już nie musi. Nie ściga się, nie rywalizuje. Tworzy, bo tworzenie jest jego pasją, bo lubi to, co robi. Mając za sobą ponad pięćdziesiąt lat artystycznych doświadczeń może skupić się na twórczym podejściu do własnego dorobku, własnych doświadczeń, reinterpretując motywy, które z powodzeniem wykorzystuje od wielu lat.

Wiesław Jurkowski, Bez tytułu