„Fi” Wandy Gołkowskiej w Galerii Bielskiej BWA

Prace wrocławskiej artystki, której pasją była niezwykła, złożona geometria natury, mająca u swych podstaw matematyczną logikę.

Wystawa wybranych prac rysunkowych i malarskich Wandy Gołkowskiej, ważnej postaci polskiej sztuki awangardowej II połowy XX wieku, dla których inspiracją był geometryczny „złoty podział”, uważany również za symboliczny kod budowania natury.

Jolanta Studzińska:
„Fi” to tytuł wystawy prezentującej w Galerii Bielskiej BWA twórczość plastyczną wrocławskiej artystki Wandy Gołkowskiej (1925–2013), inspirowaną tzw. „złotą proporcją”, której podstawę stanowi wartość fi ϕ (gr. phi). Eksponowane na wystawie prace rysunkowe i malarskie zbudowane zostały w oparciu o „złotą liczbę” (wynoszącą 1,61803…), która wynika z harmonicznego podziału i stosunku długości odcinków, znanego i stosowanego w starożytności, a w matematyce opisanego tzw. ciągiem liczb Fibonacciego na przełomie XII i XIII w. „Złoty podział” (łac. sectio aurea) określony na podstawie „boskiej proporcji”, jest uważany również za symboliczny kod budowania natury. Jego wartości możemy odczytać np. w budowie roślin, spiralnej formie muszli czy też w proporcjach budowy ludzkiego ciała i zwierząt. Gwarantuje wyważoną harmonię, odbieraną przez człowieka w kategoriach równowagi, piękna czy wręcz doskonałości; jest stosowany w muzyce, architekturze, poezji i wielu innych sferach ludzkiej działalności.
Czerpanie ze „złotego podziału” i sekwencji liczbowej Fibonacciego możemy zauważyć niemal w całej twórczości Wandy Gołkowskiej, jednak w latach 80. i 90. XX wieku stały się one głównym motywem pracy tej artystki. Systemy matematyczne i zależności przestrzenne wynikające z zasad geometrii były dla Gołkowskiej językiem, którego używała do badania i przedstawiania świata oraz praw nim rządzących. Poszukując w przyrodzie odpowiedzi na pytania o istotę funkcjonowania rzeczywistości, kolekcjonowała przez lata rośliny, liście, trawy, gałęzie, pióra itp. Analizowała zasady jej budowy, systemy organizacji oraz działania jej elementów. Pasjonowała ją niezwykła i złożona geometria natury, mająca u swych podstaw matematyczną logikę, rozszyfrowaną właśnie przez Euklidesa, Fibonacciego, Lucasa, Cantora czy Mandelbrota. Język Gołkowskiej aplikował więc mądrość i piękno przyrody do kształtowania nowych form, składających się z układów równoległych linii, tworzących rytmy i geometryczne konstrukcje, niekiedy złożone, innym razem bardzo syntetyczne struktury przypominające wieże, latawce, strzałki i pejzaże, emanujące zawsze niezwykłą harmonią. Rytmy powtarzających się linii mogą sugerować wrażenie ruchu, drgania płaszczyzn, ale też ciągle odradzający się proces rysowania z przesunięciem przestrzennym punktu widzenia artysty i obserwatora, dokumentujący nieustanną zmienność rzeczywistości. W pracach realizowanych tuszem, najczęściej na papierze, rzadziej na płótnie, artystka badała różne możliwości podziałów płaszczyzn, ich zestawiania i przenikania, o czym świadczą cykle prac zatytułowane „Fi”, „Figury niepoważne”, „Wieże Fi”, „Strzałki” czy „Latawce”.

Prezentowane na wystawie prace stanowią zaledwie fragment działalności artystycznej Wandy Gołkowskiej, objawiającej się różnorodnością środków wypowiedzi, motywów i wątków, niemniej jest to fragment oddający bogactwo i sumienność intelektualnego „dociekania” tej artystki. Jej dogłębna analiza świata, natury i praw nią rządzących, prowadzona na przestrzeni ponad sześćdziesięciu lat, całego dojrzałego życia wypełnionego pracą twórczą, przypomina o fenomenie języka sztuki, którym się posługiwała. Uczyniła z niego narzędzie swoich badań, oddające złożoność i różnorodność tego świata, poszerzając zarazem granice form artystycznego wyrazu oraz ich interpretacji.
Należy podkreślić, że na tle polskiej sztuki drugiej połowy XX wieku Wanda Gołkowska jest jedną z niewielu artystek, które okazały tak ogromną dyscyplinę i konsekwencję w działaniu, prezentując dojrzałą refleksję, wykraczającą poza zrozumienie swoich czasów, równoległą światowym manifestom i działaniom artystycznym.

Wanda Gołkowska, „Fi”, widok wystawy, fot. Krzysztof Morcinek

Wanda Gołkowska, „Fi”, widok wystawy, fot. Krzysztof Morcinek

Wanda Gołkowska, „Fi”, widok wystawy, fot. Krzysztof Morcinek

Wanda Gołkowska, „Fi”, widok wystawy, fot. Krzysztof Morcinek

Wanda Gołkowska, „Fi”, widok wystawy, fot. Krzysztof Morcinek

Wanda Gołkowska, „Fi”, widok wystawy, fot. Krzysztof Morcinek

Wanda Gołkowska, „Fi”, widok wystawy, fot. Krzysztof Morcinek

Wanda Gołkowska, „Fi”, widok wystawy, fot. Krzysztof Morcinek

Wanda Gołkowska (urodzona w 1925 roku w Rzeszowie – zmarła w 2013 roku we Wrocławiu) – wybitna artystka, związana m.in. z konceptualizmem, profesor wrocławskiej Akademii Sztuk Pięknych. Zapisała się na kartach współczesnej historii sztuki polskiej, wywierając istotny wpływ na wrocławskie środowisko artystyczne. Współtworzyła grupę Poszukiwania Formy i Koloru oraz Grupę Wrocławską, była związana z prowadzoną przez Jerzego Ludwińskiego Galerią pod Moną Lisą. Jako pedagog i profesor wykształciła wiele pokoleń studentów. W 1952 roku ukończyła studia na Wydziale Malarstwa w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych we Wrocławiu, broniąc pracę dyplomową w pracowni prof. Eugeniusza Gepperta, a następnie została jego asystentką. W 1991 roku otrzymała tytuł profesora zwyczajnego wrocławskiej PWSSP, późniejszej Akademii Sztuk Pięknych. Od 1953 do 2006 roku Gołkowska wzięła udział w około 300 wystawach zbiorowych, plenerach, akcjach i sympozjach artystycznych, a także zaprezentowała ponad 30 wystaw indywidualnych w Polsce i zagranicą. Swoje prace wystawiała w ważnych punktach awangardowej mapy Polski i Europy: poznańskiej Galerii odNOWA, chełmskiej Galerii 72, Galerii EL w Elblągu, Galerii Pod Moną Lisą we Wrocławiu, Galerii Pokaz w Warszawie, Richard Demarco Gallery w Edynburgu (Szkocja), Norrköpings Konstmuseum w Szwecji, Forum Konkrete Kunst w Erfurcie (Niemcy) oraz w tzw. stacjach sztuki m.in. w Fuldzie, Kleinsassen i Hünfeld, założonych w Niemczech przez Gerarda Jürgena Bluma-Kwiatkowskiego. Uczestniczyła we wszystkich ważniejszych wystąpieniach polskiej awangardy, Koszalińskich plenerach w Osiekach 1964–1981, I Biennale Form Przestrzennych w Elblągu (1965), Sympozjum Artystów Plastyków i Naukowców w Puławach (1966), Sympozjum Wrocław 70’, Plenerach dla Artystów Posługujących się Językiem Geometrii w latach 1983–2000. Jej działalność artystyczna obejmuje malarstwo, rysunek, formy przestrzenne, mail art i twórczość konceptualną. Od 1950 roku była związana z artystą Janem Chwałczykiem.

Jolanta Studzińska – artystka, kuratorka wystaw, autorka publikacji dotyczących polskiego socrealizmu, a także sztuki współczesnej. Ukończyła Akademię Sztuk Pięknych we Wrocławiu (2000), a następnie studia doktoranckie na Wydziale Malarstwa Akademii Sztuk Pięknych w Walencji UPV (Hiszpania), uzyskując najwyższą ocenę i wyróżnienie pracy doktorskiej (2008). W 2016 roku otrzymała tytuł doktora habilitowanego. W 2014 roku ukazała się jej książka pt. „Socrealizm w malarstwie polskim” (wyd. PWN), a w 2017 roku kolejna publikacja „List pisany przez całe życie – Układ otwarty Wandy Gołkowskiej” (wyd. Fundacja dla Sztuki Niezidentyfikowane, Wrocław).