„Estetyka i uprzedzenia” w Galerii Miejskiej Arsenał w Poznaniu

Prezentowana wystawa jest podsumowaniem projektu edukacyjnego Estetyka i uprzedzenia – polsko-izraelskie spotkania studentów szkół artystycznych, który został zainaugurowany w 2008 roku z inicjatywy Adiny Bar-On, izraelskiej artystki performerki i wykładowczyni na Bezalel Academy of Arts and Design w Jerozolimie. W rezultacie tego przedsięwzięcia edukacyjnego doszło do wymiany młodych artystów z Bezalel Academy of Arts and Design w Jerozolimie ze studentami czterech artystycznych uczelni wyższych: Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, Wrocławiu i Warszawie oraz Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu.

120 uczestników i uczestniczek projektu, podzielonych na sześć dwudziestoosobowych grup,  spotkało się dwukrotnie – raz w Izraelu i raz w Polsce. W pierwszym etapie dziesięcioro artystów z Polski jechało do Izraela, by wziąć udział w dziesięciodniowym programie współpracy z dziesięcioma izraelskimi studentami z Bezalel. Następnie dziesięcioosobowe grupy z Izraela przyjeżdżały na spotkanie z polskimi partnerami.

W trakcie wizyt studenci odwiedzali wybrane miejsca w Izraelu i Polsce, w przestrzeni których odbywały się intensywne warsztaty o profilu interdyscyplinarnym. Ich częścią były moderowane dyskusje, mające na celu zainspirowanie refleksji i ekspresji, a finalnie – także sztuki.

Estetyka i uprzedzenia była dla młodych artystów z Polski i Izraela – których łączy i dzieli wspólna historia – doświadczeniem uwalniającym. Dla części z młodych Izraelczyków podroż do Polski była powrotem do kraju, w którym żyli i umierali ich krewni. Musieli stawić czoła temu, co w ich postrzeganiu było prawdopodobnie największym żydowskim cmentarzyskiem w kraju, który obecnie pulsuje życiem. Dla młodych Polaków wyprawa do Izraela była możliwością spojrzenia na egzotyczny Bliski Wschód, „kolebkę cywilizacji” ogarniętą panującym konfliktem zbrojnym.

Bar Sharma, „Black after white”

Nimrod Karmi, „Seeds of summer”

Julia Taszycka, „Rodzina”

Justyna Los, „Flagi”

Celem tych podróży, warsztatów, debat i seminariów było wytworzenie przestrzeni dyskusji nieskrępowanej polityczną poprawnością, w ramach której artyści mogli wymieniać stanowiska oraz dzielić się przeczuciami i obawami; platformy, która oferowała szansę przyjrzenia się swojej rzeczywistości, temu, co znane i powszednie, oczami przybysza.

Warsztaty odbywały się z reguły w otoczeniu konkretnych obiektów: w Izraelu było to na przykład wzgórze nad palestyńską dzielnicą Issawiya i punkt widokowy, z którego rozpościera się panorama Jerozolimy. W Polsce warsztaty zaaranżowano między innymi przy gigantycznej figurze Jezusa, górującej nad krajobrazem Świebodzina, a także w starej synagodze, której przestrzeń od 1941 do niedawna służyła jako pływalnia miejska. Kolejnym zasadniczym aspektem projektu było tworzenie prac artystycznych. Ósmy i dziewiąty dzień pobytu poświęcono prezentacjom, w trakcie których studenci przedstawiali materiały zgromadzone w ramach projektu. Były wśród nich krótkie, zarejestrowane cyfrowo nagrania wideo z niewielką ingerencją montażową, rysunki odręczne, szkice słowne, nagrania dźwiękowe i fotografie.

„Estetyka i uprzedzenia”, widok wystawy

„Estetyka i uprzedzenia”, widok wystawy

„Estetyka i uprzedzenia”, widok wystawy

„Estetyka i uprzedzenia”, widok wystawy

W toku spotkań, na które, jak zostało wspomniane, złożyły się odwiedziny w miejscach o istotnym znaczeniu historycznym, społecznym, narodowym i religijnym, odbyły się dyskusje i warsztaty. Ich celem było wzbudzenie debaty kulturowej i ogólnoludzkiej – nie politycznej lecz takiej, która umożliwiłaby młodym artystom przekroczenie granic języka oraz rozpoznanie samych siebie jako twórców społecznie świadomych. Projekt ukazał swój potencjał edukacyjny, stworzył kulturową podstawę do intelektualnej, emocjonalnej i kreatywnej wymiany, w ramach której ujawniły się rozmaite punkty widzenia: interpersonalne, lecz także międzygrupowe, wewnątrz- i międzykulturowe. Celem tych działań było wytworzenie autentycznego dialogu, mierzącego się ze stereotypami i próba wypracowania sposobów ich osłabienia przy użyciu wspólnego idiomu komunikacji wizualnej w ramach powstającej sztuki współczesnej.

Możliwość podzielenia się pracami młodych artystów z publiką jest dla nas niezwykle cenna, ponieważ eksponują one głębokie korzenie uprzedzeń i ich historyczną uporczywość. Sztuka zaprezentowana na wystawie to wypowiedzi tych, którzy chcą, aby ich usłyszano, choć nadal poszukują nieoczywistych sposobów komunikowania się. Ich wytrwałość prawdziwie zaskakuje i dostarcza pretekstu do dalszej dyskusji, której obecnie bardzo potrzebujemy.

Adina Bar-On, Marek Wasilewski