„Działanie neutralne” Jerzego Rosołowicza w Galerii Piekary

Fundacja 9/11 Art Space zaprasza na monograficzną wystawę Jerzego Rosołowicza (1928-1982), artysty związanego z powojenną awangardą wrocławską (był współzałożycielem Grupy Wrocławskiej, współpracował m.in. z Galerią Pod Moną Lizą Jerzego Ludwińskiego).

Jerzy Rosołowicz to artysta sięgający po różne narzędzia wyrazu artystycznego, to malarz, konceptualista, zainteresowany formami rzeźbiarskimi i architektonicznymi, eksperymentalną fotografią i filmem, myśliciel, teoretyk i wizjoner, który pozostawił po sobie teksty teoretyczne (m.in. Teoria funkcji formy z 1962 r., O działaniu neutralnym z 1967 r.). Studia ukończył w 1953 roku w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych we Wrocławiu. Z macierzystą uczelnią związał się jako pedagog na krótko – w latach 1972-1973 pracował na Wydziale Malarstwa, Grafiki i Rzeźby.

W początkowym okresie twórczości Rosołowicz zajmował się malarstwem, w tym malarstwem materii. W dalszej twórczości artysta coraz mocniej skupiał się na poszukiwaniach uniwersalnej formuły obrazu/obiektu i zwrócił się ku formom geometrycznym. Inspirację dla niego stanowiły wyobrażenia architektury utopijnej, relacja nauki, technologii i sztuki, cybernetyka, prawa i osobliwości natury. Wykorzystywał nie tylko techniki tradycyjne – najmocniej kojarzony jest z dziełami powstałymi przy użyciu szkieł optycznych (Neutronikony), wtapianych w polichromowane drewno, metal. Kompozycje takie przywodzą na myśl krople wody czy komórki. Prace te zostały przeznaczone do zawieszania w przestrzeni. Istotna jest tu transparentność, zaprzeczająca wszelkim granicom, budująca związek widza z rzeczywistością, nieustanny przepływ, oraz przesunięcie punktu ciężkości z „oglądania” obrazu na obserwację „przez” obraz.

Począwszy od roku 1971 Rosołowicz zaczął fotografować Neutronikony, co opisywał jako „nieskończoną fotograficzną antydokumentację sfery wizualnej”, a co dało początek Fotonuetronikonom. Dalszym przedłużeniem eksperymentalnych działań transmedialnych było filmowanie przezroczystych Neutronikonów, co z kolei artysta określał jako „nieskończoną filmową antydokumentację sfery wizualnej”. W ten sposób stworzył Kineutronikon, zaprezentowany po raz pierwszy – i jedyny – w 1975 roku w Galerii Akumulatory w Poznaniu. Jerzego Rosołowicza interesowała również problematyka przesyłu informacji, kontakt jako pewna wartość uniwersalna. W 1972 roku zaangażował się w akcję „NET” zainicjowaną przez Jarosława Kozłowskiego i Andrzeja Kostołowskiego, polegającą na wymianie idei, pomysłów między artystami z różnych stron świata.

Jerzy Rosołowicz, „Działanie neutralne”, widok wystawy, fot. Zygmunt Gajewski

Jerzy Rosołowicz, „Działanie neutralne”, widok wystawy, fot. Zygmunt Gajewski

Jerzy Rosołowicz, „Działanie neutralne”, widok wystawy, fot. Zygmunt Gajewski

Jerzy Rosołowicz, „Działanie neutralne”, widok wystawy, fot. Zygmunt Gajewski

Teoria funkcji formy oraz O działaniu neutralnym są wyrazem filozoficzno-estetycznej postawy Rosołowicza, a jego działalność artystyczna jest tego rezultatem. Artysta stworzył pojęcia „formy o funkcji bezwzględnej” (wszelkie twory natury) oraz „formy o funkcji względnej” (formy materialne i niematerialne stworzone przez człowieka by mu służyć). Te ostatnie jednak najczęściej obracają się przeciwko człowiekowi i naturze, a ludzkość z ich powodu stoi na krawędzi globalnej katastrofy. Remedium, według Rosołowicza, mają stanowić „świadome działanie neutralne” czyli „czynności wykonywane przez człowieka nie przynoszące mu ani korzyści, ani szkody”. Wynikiem „działania neutralnego” mogą być obiekty sztuki – „formy o funkcji bezwzględnej” tworzone przez człowieka (!). Przy czym „nie jest ważny wynik lecz sam proces”. Jednym z przykładów działania neutralnego według Rosołowicza miał być Neutrdrom, powstały w formie projektu w 1967 roku. Twórczość artystyczna, zgodnie z „jedyną uniwersalną antyideą” Rosołowicza, to trzy typy świadomego działania neutralnego: przedmiotowego, projektowego oraz pozostającego w sferze pojęcia.

Jerzy Rosołowicz debiutował wystawą Kwiaty i groteski w Kawiarni Artystycznej we Wrocławiu w 1960 roku. W dalszych latach wystawiał m.in. w poznańskiej Galerii „odNowa” (1965, 1968), warszawskiej Galerii Współczesnej (1966, 1969), Galerii „Arkady” (Kraków 1972), Galerii „Akumulatory” (Poznań 1980) czy Galerii „Permafo” (Wrocław 1981). Brał udział w wystawach organizowanych w ramach Sympozjów Złotego Grona w Zielonej Górze (od 1963, czyli od I Sympozjum; w tym samym roku otrzymał wyróżnienie), Plenerach Koszalińskich w Osiekach (od 1964), Biennale Form Przestrzennych (od 1965), Sympozjum Wrocław’70.

Na wystawie zorganizowanej przez Fundację 9/11 Art Space i Galerię Piekary zaprezentowane zostaną prace z kolekcji Muzeum Narodowego w Poznaniu oraz kolekcji prywatnych, w tym Neutronikony, Fotoneutronikony, Kineutronikon, jak również Psychotronikon czy często przepełnione absurdalnym poczuciem humoru projekty, takie jak Koncert na 28 poduszek i zachód słońca (1968) lub Naczynie do łowienia rosy (w którym Rosołowicz w zabawny sposób gra z własnym nazwiskiem). Ważnym uzupełnieniem projektu będą archiwalia, a wystawie towarzyszyć będzie katalog.