„Domy srebrne jak namioty” w Zachęcie

Hubert Czerepok, Nigdy nie będziesz Polakiem, 2008, neon

Romowie żyją obok nas, jednak wiele nas dzieli, a najbardziej nasze spojrzenie na tych obcych etnicznie współmieszkańców. Są tu, a zarazem pozostają nieobecni – ignorowani lub nienawidzeni.

Igor Omulecki & Payam Sharifi, z cyklu Gypsies for Real, 2002, fotografie

Marcelina Gunia, Naturalny blask, 2006, akryl na płótnie

Wystawa zaprezentuje m.in. zbiór sztychów, fotografii i obrazów (powstałych od XIX do XX wieku), pokazujących stereotypowy obraz Romów w sztuce polskiej. Natomiast prace artystów współczesnych z różnych krajów przedstawiają możliwe drogi wyjścia poza utrwalone klisze. Podstawowe tematy wystawy to: ukryta integracja a wymuszona asymilacja, nomadyzm jako możliwa alternatywa społeczna, pojęcie „cygańskości”, głos Romów w dyskusji o zagładzie. Wspólnym mianownikiem łączącym wiele wątków jest tu architektura.

Aleksandra Kubiak Baraca 2012, film

Od góry od lewej: Olga Boznańska, Portret kobiecy – Cyganka, 1888, olej na płótnie, Pola Negri w filmie Carmen (Gypsy Blood), reż. Ernst Lubitsch, Niemcy, 1918, Jerzy Dorożyński, Taniec przy ognisku, 1963, fotografia, Autor nieznany, Tańcząca cyganka, druk barwny na papierze, poniżej: Jerzy Litwora, Cyganka, 1943, akwarela na papierze, Jerzy Dorożyński, Piękność cygańska, 1963, fotografia, Jerzy Ficowski, Cyganka z Zakopanego, 1955, fotografia

Od dawna zastanawia nieobecność komentarza społecznego, politycznego czy historycznego na temat historii stosunków polsko-romskich: pełnej pogromów, nietolerancji i niezrozumienia. W roku 2013 konflikty wybuchły we Wrocławiu, gdzie narodowcy chcieli spalić romskie koczowisko, czy w Andrychowie, gdzie mieszkańcy zażądali wysiedlenia romskich sąsiadów. Polski kontekst jest także interesujący ze względu na środowisko artystyczne, które – zwykle wrażliwe społecznie – do tej pory nie sięgnęło po wątek rasistowskich praktyk obecnych w naszych czasach i tuż obok nas. Historie przemilczane niosą ze sobą o wiele większy potencjał i siłę, niż te wielokrotnie opowiedziane.

Delaine Le Bas, Kushti Atchin Tan? (Dobre miejsce na postój?), 2013 (fragment), instalacja in situ

Delaine Le Bas, Kushti Atchin Tan? (Dobre miejsce na postój?), 2013 (fragment), instalacja in situ

Delaine Le Bas, Kushti Atchin Tan? (Dobre miejsce na postój?), 2013 (fragment), instalacja in situ

Taka jest rola wystawy zorganizowanej w Zachęcie: wyprowadzenie romskiej tematyki z marginesów do głównego dyskursu społecznego, politycznego, ekonomicznego czy estetycznego, a przez to zerwania z nieobecnością i niewidzialnością Romów w polskim społeczeństwie.

Domy srebrne jak namioty widok ogólny

Aernout Mik, Według, według i na nowo, 2013 (fragment), instalacja in situ