„Byłem, czego i wam życzę. Henryk Tomaszewski” w Zachęcie

Henryk Tomaszewski, „Moore. Wystawa rzeźb Henry Moore’a”, 1959, dzięki uprzejmości Filipa Pągowskiego

Henryk Tomaszewski (1914–2005) – grafik, projektant, rysownik, profesor warszawskiej ASP – był jedną z najważniejszych postaci polskiej grafiki projektowej po II wojnie światowej. Odrzucając doświadczenie awangardy europejskiej, racjonalnej w podejściu do konstruowania komunikatu wizualnego, Tomaszewski stworzył niezwykle wyrazistą, unikalną formułę projektowania – jej źródła i efekty pokazuje wystawa zorganizowana w stulecie jego urodzin.

Henryk Tomaszewski, Cyrk, 1961, dzięki uprzejmości Filipa Pągowskiego

„Byłem, czego i wam życzę. Henryk Tomaszewski”, widok ekspozycji, Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa 2014, fot. Marek Krzyżanek

Ekspozycja skupia się na twórczości plakatowej artysty przedstawionej w dwóch kontrastujących częściach. Pierwsza obejmuje prace z okresu tzw. polskiej szkoły plakatu (od 1945 do końca lat pięćdziesiątych), kiedy to Tomaszewski stworzył koncepcję plakatu opartego o plastyczny skrót i metaforę. Jego ówczesne projekty charakteryzuje malarskość, swoboda, żart, poetycki klimat. Znakomita większość z nich jest dziś klasykami swego gatunku.

Henryk Tomaszewski, „Ditta”, plakat filmowy, 1952, dzięki uprzejmości Filipa Pągowskiego

Druga część prezentuje plakaty Tomaszewskiego projektowane od lat sześćdziesiątych – wtedy artysta zaczął redukować bujny malarski styl, zmierzając ku większej prostocie, bardziej abstrakcyjnym rozwiązaniom i nieomylnemu rysunkowi, który z czasem zaczął dominować jako główny motyw jego prac. Wówczas Tomaszewski sprecyzował swój język graficzny.

Henryk Tomaszewski, Hadrian VII, plakat teatralny, 1969, dzięki uprzejmości Filipa Pągowskiego

Trzecia część została zorganizowana wokół hasła „litera” – szczególnie ważnego dla Tomaszewskiego zagadnienia i wątku przewijającego się przez całą jego twórczość. W tej części pokazywane są wybrane plakaty liternicze i projekty książkowe. Oprócz tego na wystawie znalazły się rysunki, szkice i projekty plakatów, ujawniające warsztat grafika ery przedkomputerowej. Ten unikalny materiał, którego duża część nie była dotąd pokazywana i pochodzi z archiwum artysty, pozwala przywołać niezwykłą dziś materialność grafiki projektowej.

„Byłem, czego i wam życzę. Henryk Tomaszewski”, widok ekspozycji, Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa 2014, fot. Marek Krzyżanek

„Byłem, czego i wam życzę. Henryk Tomaszewski”, widok ekspozycji, Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa 2014, fot. Marek Krzyżanek

„Wszystko idzie od oka. Ono musi być wykształcone, niepodległe, abstrakcyjne” – tak o istocie dobrego projektowania pisał do swojego przyjaciela Jana Lenicy Tomaszewski. Te zdania wydają się najlepiej określać jego twórczość.

Obserwowane w ostatnich latach ożywienie polskiego designu, pojawienie się nowego pokolenia projektantów graficznych, rosnące zainteresowanie wciąż nienapisaną historią tej dziedziny jest dobrym powodem, aby ponownie przyjrzeć się twórczości Tomaszewskiego. Być może pozwoli to na nowo określić jego pozycję i odpowiedzieć na pytanie, dlaczego naznaczona skrajnym indywidualizmem formuła projektowa Tomaszewskiego opiera się działaniu czasu.

„Byłem, czego i wam życzę. Henryk Tomaszewski”, widok ekspozycji, Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa 2014, fot. Marek Krzyżanek

Henryk Tomaszewski, „Kordian”, plakat teatralny 1980, dzięki uprzejmości Filipa Pągowskiego

Henryk Tomaszewski, „50-éme Anniversaire de l’Union Internationale de la Marionnette”, 1978, dzięki uprzejmości Filipa Pągowskiego