„Awers/rewers. Architekt Bohdan Lachert” w Muzeum Architektury we Wrocławiu [PL/ENG]
For English version scroll down
PL
Wystawa prezentuje twórczość Bohdana Lacherta – jednego z najwybitniejszych polskich architektów awangardowych, współtwórcy grupy modernistów Praesens, partnera Józefa Szanajcy w spółce architektonicznej „Lachert & Szanajca” – najlepiej rozpoznawalnego duetu w historii architektury nowoczesnej w okresie dwudziestolecia międzywojennego.
Wystawa została przygotowana przez Muzeum Architektury we Wrocławiu w związku z 30. rocznicą śmierci Bohdana Lacherta (1900–1987) oraz ogłoszeniem roku 2017 Rokiem Awangardy.
Bohdan Lachert – architekt i teoretyk architektury, absolwent Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej. Przez ponad dekadę był związany zawodowo z Józefem Szanajcą w ramach działającej w latach 1926–1939 pracowni „Lachert & Szanajca”, która wyróżniała się nowoczesną organizacją biura architektonicznego. Był współtwórcą Stowarzyszenia Architektów Polskich oraz grupy modernistów Praesens, wyznaczającej kierunki artystycznych poszukiwań rodzimej awangardy. Pracował przede wszystkim w Warszawie, lecz był też zaangażowany w realizację tak ważnych modernistycznych przedsięwzięć II Rzeczypospolitej, jak budowa Gdyni czy prezentacja Polski poza granicami kraju. Za zaprojektowany wspólnie z Szanajcą pawilon gospodarczy na paryskiej wystawie „Sztuka i Technika w życiu współczesnym” (1937) otrzymał nagrodę Grand Prix oraz tytuł oficera Legii Honorowej Republiki Francuskiej (1939). W okresie okupacji uczył architektury na tajnych kompletach i brał udział w przygotowywaniu teoretycznych studiów odbudowy Warszawy w ramach „Piątki Konspiracyjnej”. Tuż po wojnie został powołany przez Główną Komisję Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce na stanowisko biegłego do oceny zniszczeń stolicy. Pracował jako kierownik Wydziału Architektury i Inżynierii w Biurze Odbudowy Stolicy. Promował budownictwo eksperymentalne z gruzobetonu, którego przykładem jest m.in. gmach PKO przy ulicy Marszałkowskiej 124. Był autorem koncepcji budowy na gruzach warszawskiego getta osiedla Muranów Południowy, która po wprowadzeniu socrealizmu została zmodyfikowana.
Bohdan Lachert był związany z Wydziałem Architektury Politechniki Warszawskiej jako dziekan (1950–1954), kierownik katedry Projektowania Architektury Przemysłowej (1945–1960), profesor nadzwyczajny (1948) i zwyczajny (1966). Był promotorem blisko 100 prac dyplomowych. W 1984 roku został uhonorowany prestiżową nagrodą SARP „za długoletnią, nieprzerwaną aktywność twórczą, ukoronowaną powstaniem kilkudziesięciu dzieł, obiektów i zespołów odznaczających się wybitnymi wartościami przestrzennymi i funkcjonalnymi, stanowiących istotny i trwały wkład w rozwój polskiej myśli architektonicznej, a tym samym w rozwój polskiej kultury”. Ponadto został uhonorowany m.in. Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (Polonia Restituta) czy honorową nagrodą m.st. Warszawy. Był autorem opublikowanej jedynie we fragmentach teoretycznej rozprawy Rozważania o niektórych cechach twórczości architektonicznej, ilustrowanej op-artowskimi grafikami ukazującymi proces tworzenia architektury. Zmarł 8 stycznia 1987 roku, został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na warszawskich Powązkach.
Wystawa jest próbą jak najszerszego ukazania wielowątkowych dokonań artystycznych Bohdana Lacherta. Wykorzystanie nieznanych dotychczas projektów, koncepcji i opracowań studialnych pozwoliło na zaprezentowanie nie tylko jego dorobku z okresu międzywojennego, lecz także twórczości powojennej, która – za wyjątkiem osiedla Muranów Południowy – jest znacznie mniej znana. Lachert przez całe życie, także po śmierci Szanajcy w 1939 roku i zmianie warunków pracy po zakończeniu wojny, pozostawał wierny artystycznym założeniom awangardowego tandemu. Spojrzenie na jego twórczość bez zwyczajowego rozdzielania jej na okresy przed- i powojenny ukazuje artystę konsekwentnie realizującego idee modernizmu.
Jako tytułowy awers twórczości Bohdana Lacherta został zaprezentowany jego dom własny, zrealizowany w 1928 roku przy ulicy Katowickiej 9 w Warszawie. Rewersem stał się natomiast zaprojektowany już po wojnie i nigdy niezrealizowany studialny dom atrialny.
Dom własny Bohdana Lacherta na Saskiej Kępie był jednym z pierwszych awangardowych budynków na terenie Warszawy. W ramach eksperymentu zbudowano go z celolitu (pianobetonu), czyli świeżo opatentowanego lekkiego betonu komórkowego. Stanowił autorską interpretację pięciu zasad nowoczesnej architektury Le Corbusiera i do dzisiaj jest przywoływany w opracowaniach poświęconych architekturze modernizmu. Kolorystyka wnętrza, opracowana blisko dwie dekady przed słynną Salą Neoplastyczną Władysława Strzemińskiego (1948) i dopełniona kompletem barwnych mebli gabinetowych zaprojektowanych przez Lacherta, wpisywała się w artystyczny dialog międzynarodowej awangardy. Budynek tworzył jeden z przestrzennych kodów modernistycznej architektury, który można porównać z zaprojektowanymi w tym samym czasie przez Waltera Gropiusa domami profesorów Bauhausu w Dessau czy domem własnym Barbary i Stanisława Brukalskich w Warszawie.
Tytułowym rewersem jest niezrealizowany dom atrialny w zabudowie dywanowej, zainspirowany urbanistyką starożytnego miasta Olint (Olynthus). Projekt Lacherta wyprzedził o dekadę analogiczne poszukiwania polskich architektów.
Narracja wystawy została zbudowana z projektów i rysunków architektonicznych, które w większości nigdy dotąd nie były eksponowane ani reprodukowane w literaturze przedmiotu, fotografii archiwalnych, makiet, rzeźb, prototypów i patentów mebli, okładek książek, a także tekstów Bohdana Lacherta, wywiadów z architektem i jego bliskimi oraz materiałów filmowych. Skonstruowana w ten sposób prezentacja podkreśla wielowątkowość twórczości Bohdana Lacherta i naświetla nieznane dotąd wątki jego działań artystycznych, pozwalając poszerzyć rozumienie roli architekta w XX wieku.
Prezentowane obiekty pochodzą głównie ze zbiorów Muzeum Architektury we Wrocławiu, w którym znajduje się większa część archiwum architekta, a także ze zbiorów Biblioteki Narodowej, Zbiorów Fotografii i Rysunków Pomiarowych Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Zakładu Architektury Polskiej Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej, Archiwum Akt Nowych, Departamentu Zbiorów Literatury Patentowej w Urzędzie Patentowym Rzeczpospolitej Polskiej, Muzeum Politechniki Warszawskiej, Narodowego Archiwum Cyfrowego, Żydowskiego Instytutu Historycznego im. Emanuela Ringelbluma, Fundacji „Dom Holenderski”, Stowarzyszenia Okolska oraz osób prywatnych.
ENG
The exhibition presents the works of Bohdan Lachert – one of the most outstanding Polish avant-garde architects, co-creator of the Praesens modernist group, Józef Szanajca’s partner in the architectural studio “Lachert & Szanajca” – the best known duo in the history of modern architecture of the interwar period.
The exhibition was prepared by the Museum of Architecture in Wroclaw in connection with the 30th anniversary of Bohdan Lachert’s death (1900-1987) and the announcement of 2017 as the Year of Avant-Garde.
Bohdan Lachert – an architect and architectural theorist, graduate of the Faculty of Architecture at the Warsaw University of Technology. For more than a decade, he was professionally associated with Józef Szanajca within the framework of the “Lachert & Szanajca” studio that operated in the years 1926-1939 and was well known in terms of its modern way of organization. Bohdan Lachert was a co-founder of the Association of Polish Architects and the Praesens group of modernists that led the artistic search of Polish avant-garde. He worked primarily in Warsaw, but was also involved in the realization of such important modernist undertakings of the Second Polish Republic as the construction of Gdynia and the presentation of Poland abroad. He received the Grand Prix and was awarded the title of Officer of the French Legion of Honor (1939) for the Polish Pavilion, designed for the Paris exhibition “Art and Technology in Contemporary Life” (1937) together with Józef Szanajca. During the occupation, he taught architecture in underground classes and participated in the preparation of theoretical studies of Warsaw’s reconstruction within the framework of the “Conspiracy Five”. Shortly after the war, he was appointed by the Chief Commission for Investigating German Crimes in Poland as an expert to assess the destruction of the capital. He was a director of the Faculty of Architecture and Engineering at the Capital Rebuilding Office and a promoter of experimental construction from concrete rubble (including the PKO building at 124 Marszałkowska Street). Lachert was also the author of the concept of construction Muranów Południowy residential estate on the ruins of the Warsaw ghetto, which was modified and realized by the “Muranów” studio working under his direction after the introduction of socialist realism.
Bohdan Lachert was associated with the Faculty of Architecture at the Warsaw University of Technology as a Dean (1950-1954), Head of the Department of Industrial Architecture Design (1945-1960), Associate Professor (1948) and Full Professor (1966). He promoted nearly 100 theses. In 1984, he was honored with the prestigious SARP Award for his “long-standing, continuous creative activity, creation of dozens of works, buildings and complexes of outstanding spatial and functional values, which constitute an important and lasting contribution to the development of Polish architectural thought, and thus to the development of Polish culture.” In addition, his accolades include Officer’s Cross of Polonia Restituta and the honorary award of the municipality of Warsaw. He was the author of the thesis Considerations of some features of architectural creativity (published only in fragments), illustrated with op-art graphics depicting the process of creating architecture. He died on 8th January 1987, and was buried at the Powązki Military Cemetery in Warsaw.
The exhibition is an attempt at the widest-possible presentation of Bohdan Lachert’s multi-faceted artistic accomplishments. The use of previously unknown designs, concepts and studies allows to present not only his achievements from the interwar period, but also postwar works, which – with the exception of the Muranów Południowy estate – are much less known. Throughout his life, including the period after Szanajca’s death in 1939 and the changing working conditions after the end of the war, Lachert remained faithful to the avant-garde assumptions of the artistic duo. Looking at his works without the usual division into pre- and postwar periods shows the artist consistently realizing the ideas of modernism.
The titular obverse of Bohdan Lachert’s work is his home, developed in 1928 at 9 Katowicka Street in Warsaw. The reverse is the study atrial home, designed after the war and never completed.
Bohadan Lachert’s home in Saska Kepa was one of the first avant-garde buildings in Warsaw. As part of the experiment, it was built of cellolite (foam concrete), the freshly-patented lightweight cellular concrete. It constituted the author’s interpretation of the five principles of modern Le Corbusier architecture and is still referred to in modernist architecture. The interior color, developed nearly two decades before Władysław Strzemiński’s famous Neoplastic Room (1948) and complemented by colorful Lachert’s designer furniture, was part of the artistic dialogue of the international avant-garde. The building formulated one of the spatial codes of modernist architecture, which can be compared with those designed by Walter Gropius at the same time with the Houses for the Bauhaus Teachers in Dessau or the home of Barbara and Stanisław Brukalski in Warsaw.
The narrative of the exhibition is built of architectural designs and drawings, which have never been exposed or reproduced in the literature of the subject, archival photographs, mock-ups, sculptures, prototypes and patents of furniture, book covers, as well as Bohdan Lachert’s texts, interviews with the architect and his loved ones, as well as film material. The presentation thus underlines the multifaceted nature of Bohdan Lachert’s work and illuminates the unknown themes of his artistic activity, allowing for broadening the understanding of the role of the architect in the twentieth century.
The presented exhibits come mainly from the collection of the Museum of Architecture in Wroclaw, where most of the architect’s archives are located, as well as from the collection of the National Library, the Institute of Art of the Polish Academy of Sciences, the Warsaw University of Technology, the Archives of Modern Records, the Patent Office of the Republic of Poland, the Museum of the Warsaw University of Technology, the National Digital Archive, the Jewish Historical Institute, the Dutch House Foundation, the Okolska Association and private collections.
Przypisy
Stopka
- Wystawa
- Awers/rewers. Architekt Bohdan Lachert / Obverse/Reverse. Architect Bohdan Lachert
- Miejsce
- Muzeum Architektury we Wrocławiu / Museum of Architecture in Wroclaw
- Czas trwania
- 23.11.2017–2.04.2018
- Fotografie
- Agata Kaczmarek
- Strona internetowa
- ma.wroc.pl
