„Andrzej Wajda. Japoński notes” w Muzeum Manggha

W Japonii spotkałem ludzi bliskich memu sercu. […] Mają te wszystkie cechy, które chciałem przez całe moje życie rozwijać i pielęgnować w sobie: powagę, poczucie odpowiedzialności i honoru oraz potrzebę tradycji (Andrzej Wajda, 2000).

Podróż do Japonii jest tylko zamienieniem miejsca. Nie odczuwa się ruchu w czasie. Wszystko, z małymi (i dlatego dla nas niedostrzegalne) różnicami jest podobne. Pałace, świątynie, domy… ogrody (Ogrody są sztuką najbardziej japońską, bo z ich natury wynika trwanie… trwanie kamieni, trwanie wody – i wodospadów. Nic nie trzeba ulepszać, nie zmieniać.

Ogrodu nie można projektować, trzeba go założyć… trzeba o nim stale myśleć (Andrzej Wajda, 1987).

Jedną z najcenniejszych części kolekcji Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha jest unikatowy zbiór prac na papierze – szkiców i rysunków – Andrzeja Wajdy. Do najbardziej interesujących należą te z podróży do Japonii. Reżyser odwiedził ten kraj siedem razy – w 1970, 1980, 1987, 1989, 1992, 1993 i 1996 roku – w tym sześć razy z żoną, Krystyną Zachwatowicz-Wajdą. Podczas każdej podróży notował, szkicował, zapamiętując najistotniejsze elementy innej, obcej, kultury, nieznanego kraju. Kraju, który z czasem stał się „Ich Japonią”.

W czternastu notesach i szkicownikach odnajdziemy „obrazkową” opowieść nie tylko o Japonii, lecz także, a może przede wszystkim – o malarzu- reżyserze, o jego preferencjach artystycznych, inspiracjach i odkryciach. Jak wiadomo, szkicowanie dla Andrzeja Wajdy było formą komunikacji ze światem, funkcją pamięci.

Andrzej Wajda, Ze Szkicownika (1898)

Andrzej Wajda, Ze Szkicownika (1898)

Andrzej Wajda, „Wielki Budda świątyni Kōtoku-in,, Kamakura”

Andrzej Wajda, „Grota, w której myje się pieniądze!”

„Andrzej Wajda. Japoński notes”, widok wystawy

„Andrzej Wajda. Japoński notes”, widok wystawy

„Andrzej Wajda. Japoński notes”, widok wystawy

„Andrzej Wajda. Japoński notes”, widok wystawy

„Andrzej Wajda. Japoński notes”, widok wystawy

„Andrzej Wajda. Japoński notes”, widok wystawy

Tworząc w Japonii, zwłaszcza te szkice, które ukazują krajobrazy i sceny rodzajowe, artysta przyjmuje „japoński” punkt widzenia i komponuje je niczym drzeworyty ukiyo-e. Dlatego też można spojrzeć na japońskie rysunki Wajdy jako interesujący przykład inspiracji japońskich, polskiego japonizmu.

Na wystawie Andrzej Wajda. Japoński notes, celebrującej dwudziestopięciolecie powstania Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha, przedstawiamy japońskie szkice chronologicznie, zgodnie z rytmem odbytych przez Reżysera podróży. Układ ten zdaje się znakomicie ilustrować kolejne etapy poznania, zachwytu i refleksji nad inną kulturą i sztuką.
Anna Król