29 września – 5 października
Jędrzejów
W Muzeum im. Przypkowskich w Jędrzejowie otworzy się w sobotę (4.10) wystawa Kasi Kmity …a pan się kręci! Obrót Portretowy, kuratorowana przez Matyldę Prus. Artystka podczas rezydencji w 2023 roku pracowała z kolekcją muzeum i skupiła się na wątku spotkań Tadeusza Przypkowskiego z Olgą Boznańską, a przede wszystkim na procesie powstawania portretu i relacji obserwatorka–model. Na ekspozycji obok jej prac znajdzie się wypożyczony portret Tadeusza Przypkowskiego pędzla Boznańskiej oraz fotografie wykonane przez Przypkowskiego, a wystawa jest częścią cyklicznego projektu Przypisy do mikrokosmosu, prowadzonego przez Matyldę Prus i Stacha Szabłowskiego, mającego na celu stworzenie platformy badania i popularyzacji zbiorów Muzeum im. Przypkowskich w Jędrzejowie poprzez artystyczne komentarze i interpretacje.
Łódź
Tegoroczna edycja Festiwalu Łódź Wielu Kultur, którego historia obejmuje już niemal ćwierćwiecze, otworzy się w czwartek (25.09) i podejmie refleksję nad historią oraz współczesnością miasta jako przestrzeni spotkania różnych kultur. Wydarzenie konsekwentnie przypomina o wielokulturowych korzeniach Łodzi, budowanej wspólnie przez Polaków, Żydów, Niemców, Rosjan i inne społeczności. Tegoroczna edycja zostanie uzupełniona o perspektywę postkolonialną, wskazującą na globalne powiązania XIX-wiecznego przemysłu włókienniczego i jego zależności od pracy w warunkach opresji. Festiwal przywoła także postaci kobiet ważnych dla kultury Łodzi, takich jak Wanda Jakubowska, Dina Matus, Ida Brauner czy Joanna Kulmowa, wpisując się w Rok Łodzianek Inicjatorek. Program obejmie wydarzenia z pola teatru, performansu, literatury, muzyki, tańca, sztuk wizualnych i działań aktywistycznych, łącząc scenę międzynarodową z lokalną i instytucje z niezależnymi inicjatywami.
Kasia Kmita, „Portret Tadeusza Przypkowskiego”, 50×40 cm, akryl na płótnie, 2025, dzięki uprzejmości Muzeum im. Przypkowskich w Jędrzejowie
Poznań
W Galerii Centrala otworzy się w sobotę (4.10) wystawa The Polar Silk Road austriackiego fotografa Gregora Sailera, kuratorowana przez Ankę Gregorczyk. Ekspozycja koncentrować się będzie na spektakularnych pejzażach Arktyki i osadzonych w nich bazach wojskowych, ośrodkach badawczych czy instalacjach obserwacyjnych, ukazując region jako przestrzeń geopolitycznych napięć i infrastrukturalnej kolonizacji. Fotografie Sailera zestawiają będą monumentalną, skostniałą przez mróz naturę z subtelnymi, ale wymownymi śladami ludzkiej ingerencji. Arktyka jawi się w nich nie jako romantyczna pustka, a archiwum ingerencji politycznych, technologicznych i ekonomicznych, wpisanych w bezkresną biel Dalekiej Północy.
Tarnów
W tarnowskim BWA otworzy się we wtorek (30.09) wystawa Belferki okupacji – nauczycielki tajnego nauczania w regionie tarnowskim, będąca finałem projektu realizowanego przez młodzież szkół ponadpodstawowych pod okiem historyków, archiwistów i świadków. Ekspozycja pokaże biogramy kobiet, które w czasie II wojny światowej prowadziły tajne nauczanie, a rezultatem pracy uczestników będą film, plakaty i działania performatywne, uzupełnione o serię happeningów w miejscowościach regionu. W oddziale BWA na Dworcu PKP otworzy się z kolei w niedzielę (5.10) wystawa Worek kości kuratorowana przez Anię Batko, przygotowana we współpracy z Krzysztofem Gilem i gromadząca prace m.in. Pawła Althamera, Przemka Branasa, Małgorzaty Markiewicz czy Zofii Rydet. Ekspozycja, inspirowana metaforyką Stu lat samotności Gabriela Garcii Márqueza, będzie próbą zmierzenia się z tematami wyparcia, pamięci i halucynacyjnych wizji, traktując sen jako ostatni przyczółek wolności poza kontrolą systemu.
Toruń
W CSW Znaki Czasu otworzy się w czwartek (3.10) wystawa Dzieci X Muzy. Ruchome obrazy i sztuka kuratorowana przez Natalię Cieślak. Ekspozycja zaprezentuje prace m.in. Sylwestra Ambroziaka, Ewy Axelrad, Gosi Baczyńskiej, Marcina Maciejowskiego i Krzysztofa Wodiczki, ukazując związki sztuk wizualnych z filmem, poczynając od ekspresjonistycznego Gabinetu doktora Caligari z 1920 roku aż po współczesne eksperymenty filmowe. Ekspozycja obejmie różnorodne techniki – animację, found footage, projekty 3D – i eksponować będzie powiązania twórczości filmowej z malarstwem, fotografią, designem, rzeźbą, architekturą i modą, a także badać wpływ kinematografii i mediów cyfrowych na percepcję, wyobraźnię i refleksję społeczną artystów.
Sonia Górecka, „Cuda Wianki”, 2023/2025, dzięki uprzejmości Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski
Warszawa
W Bibliotece Publicznej m.st. Warszawy na Koszykowej otworzy się w środę (1.10) wystawa Marzenia bez granic organizowana przez Fundację Ocalenie przy współpracy z Fundacją BNP Paribas. Ekspozycja zaprezentuje około pięćdzisięciu prac plastycznych dzieci i młodzieży z doświadczeniem uchodźczym, które w ramach programu tutoringowego Wiedza do potęgi dzielą się swoimi marzeniami, nadziejami i potrzebami. Wernisażowi towarzyszyć będzie panel dyskusyjny z udziałem młodych autorów i autorek, poświęcony marzeniom oraz wyzwaniom, z jakimi mierzą się w polskiej edukacji. Patronat nad wystawą objęła Rzecznika Praw Dziecka, a wydarzenie stanowi przestrzeń do prezentacji twórczości i głosów dzieci uchodźczych w kontekście integracji społecznej i edukacyjnej.
Dzień później (2.10) w Muzeum Sztuki Nowoczesnej otworzy się wystawa Bliski Wschód, daleki Zachód, będąca częścią szóstej edycji Kijowskiego Biennale 2025 przygotowanego przez konsorcjum kuratorów z L’Internationale, czyli europejskiej konfederacji muzeów, instytucji artystycznych i uniwersytetów. Ekspozycja zaprezentuje siedem nowych prac zamówionych specjalnie na tę okazję oraz dzieła wypożyczone z kolekcji instytucji członkowskich L’Internationale. Wystawa koncentrować się będzie na przeszłych i współczesnych trajektoriach przemocy kolonialnej i wojennej, śledząc powiązane historie od archiwów kolejowych z początku XX wieku po współczesne bombardowania i wysiedlenia ludności w regionie określanym przez kuratorów jako „Europa Bliskowschodnia”, obejmującym Europę Środkowo-Wschodnią, postsowiecką Azję Centralną oraz Bliski Wschód. Prezentowane prace dokumentują przemoc, wysiedlenia, okupacje oraz strategie artystycznego rozliczania się z imperializmu i kolonializmu, ukazując jednocześnie potencjał krytycznej refleksji i antyimperialnej alternatywy politycznej.
Tego samego dnia (2.10) w Miejscu Projektów Zachęty otworzy się wystawa Zdziczała Katarzyny Depty-Garapich, opowiadająca o procesie „zdziczenia” jako przekraczaniu granic norm i oczekiwań społecznych. Ekspozycja zaprezentuje premierowo film, rzeźby i ludzko-nie-ludzkie kostiumy, a także wcześniejsze rysunkowe interwencje artystki na zdjęciach rodzinnych z cyklu Album rodzinny oraz archiwalne fotografie z cyklu Kobieta zdziczała ze zbiorów Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem. Wystawa badać będzie napięcia między codziennością a wyobraźnią, ukazując sytuacje i historie wymykające się „normie” oraz procesy powstawania mitów.
Dzień później (3.10) w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski otworzy się wystawa JEŚLI/TO, kuratorowana przez Sarę Szostak i Martę Grytczuk. Ekspozycja badać będzie metodologie i narracje stosowane w grach komputerowych oraz ich rolę we współczesnej sztuce digitalowej, zestawiając strategie programistyczne z ludzkim, codziennym gdybaniem. Wystawa tropić będzie jak opowieści migrują poza tradycyjne formy i generują się w szczelinach między tym, co wybraliśmy, a tym, co wybrało nas, umożliwiając widzom interakcję z niewidzialnymi narracjami. Prezentowane prace eksplorują konstrukcję warunkową „jeśli/to”, zarówno jako impuls kodu, jak i strukturę proroctw, lęków i obsesji, ukazując alternatywne scenariusze historii i możliwości postrzegania rzeczywistości. Artyści i artystki podejmą refleksję nad warunkowością decyzji, granicami systemów i sposobami przetwarzania doświadczenia w postnarracyjnej kondycji.
Tego samego dnia Muzeum Narodowe w Warszawie zaprezentuje wystawę Czarny karnawał. Ensor/Wojtkiewicz, kuratorowaną przez Joannę Kilian-Michieletti, Agnieszkę Lajus, Kamillę Pijanowską-Badysiak oraz Herwiga Todtsa. Ekspozycja konfrontuje dwóch słynnych artystów przełomu XIX i XX wieku, Jamesa Ensora i Witolda Wojtkiewicza, skupiając się na motywach maskarady, teatru, cyrku, sennych wizji, erotyki i śmierci. Wystawa porównywać będzie tradycje dwie odrębne, choć równoległe artystyczne – modernistyczną Młodą Belgię i Młodą Polskę – ukazując humor, groteskę, fantazję i przewrotność obu twórców. Prezentowane prace podzielono na rozdziały: Cyganeria, Przebierańcy nicości – karnawał, teatr, cyrk, Baśnie i dziecięce fantazje oraz Thanatos, ilustrujące uniwersalne problemy sztuki, literatury i teatru przełomu wieków. W ramach wystawy pokazane zostaną także prace innych artystów polskich i belgijskich współczesnych Ensorowi i Wojtkiewiczowi oraz marionetki, maski i stroje karnawałowe.
Również w piątek (3.10) w Galerii Nocny Art Patrol otworzy się solowa wystawa Wiktora Gałki 24/7K GOLD, kuratorowana przez Agnieszkę Gołębiewską i Mariusza Horanina. Artysta bada, co znaczy istnieć w świecie, który nigdy się nie wyłącza, w którym blask ekranów kształtuje dni i noce, a cyfrowe światło pulsuje w każdej przestrzeni. W pracach Gałki prezentowanych na wystawie nasycone gradienty, aerografowane sylwetki i pikselowe tekstury przypominają kaskadę otwartych kart przeglądarki, a błyszczące manekinowe głowy z zasłoniętymi oczami, neonowe znaki i migoczące światła sygnalizacji drogowej tworzą wrażenie ciągłego powiadamiania. Prace odzwierciedlają zarówno przyjemność, jak i wyczerpanie płynące z saturacji cyfrowej, ukazując pociągający urok ekranowej reprezentacji oraz erozję indywidualności, a jednocześnie badają trwałość i wartość treści w zmediatyzowanej rzeczywistości, przekładając język pikseli, billboardów i cyfrowych zakłóceń na materialną gęstość farby.
Witold Wojtkiewicz, „Biedota z choinką”, 1902, Muzeum Narodowe w Warszawie
Wrocław
W Centrum Sztuki WRO otworzy się w czwartek (2.10) wystawa What Is It Like?, kuratorowana przez Helen Starr. Ekspozycja zbiorowa bada naturę subiektywnej rzeczywistości, inspirując się przełomowym esejem Thomasa Nagela What Is It Like to Be a Bat? (1974) oraz analizuje, w jaki sposób twórczynie i twórcy wykorzystują narzędzia cyfrowe, VR, pejzaże dźwiękowe i metawersum do tworzenia wielowarstwowych doświadczeń percepcji, pamięci i emocji. W przestrzeni wystawienniczej zaprojektowanej na wzór archiwum odwiedzający poruszać będą duże ażurowe panele, odsłaniając ukryte projekcje i filmowe realizacje, odzwierciedlając tym w ten sposób proces przywoływania pamięci w systemach organicznych i technologicznych.
Lublana
W ramach Międzynarodowego Festiwalu Sztuki Współczesnej – Miasto Kobiet w słoweńskiej Lublanie w piątek (3.10) otworzy się przygotowana przez Marikę Kuźmicz wystawa Places for Deliberation. Barbara Kozłowska. Ekspozycja zaprezentuje wybrane prace z prywatnego archiwum Barbary Kozłowskiej, jednej z prekursorek sztuki performance w Polsce, której twórczość koncentrowała się na ruchu, podróży, przestrzeni i swobodnym przemierzaniu świata. Wystawa gromadzić będzie dokumentacje działań konceptualnych takich jak Linia graniczna, w ramach której artystka zaznaczała punkty na kuli ziemskiej i dokumentowała je poprzez fotografie, mapy, bilety i notatki, czy performansów Arytmia (1980) i Punkt widzenia (1978), eksplorujących tożsamość, obecność i relację z przestrzenią publiczną. Ekspozycja podkreśla unikalne podejście Kozłowskiej do dokumentacji i autobiografii, traktowanej jako część pracy artystycznej, oraz jej konsekwentne poszukiwanie wolności w sztuce, podróży i działaniu performatywnym.
